Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής, Διεθνείς Σχέσεις-Στρατηγικές Σπουδές
Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
www.ifestos.edu.gr -- www.ifestosedu.gr -- info@ifestosedu.gr -- info@ifestos.edu.gr
Σημείωση. Ο Βάσος Λυσσαρίδης έκανε μια σημαντική παρέμβαση που δείχνει ότι η ανάλυση της διεθνούς πολιτικής απαιτεί πρωτίστως δυνατότητα λογικής σκέψης και αποδοχή των οντολογικών προϋποθέσεων του διεθνούς συστήματος. Όπως και του Χρίστου Ιακώβου θα αναρτηθούν όταν τις έχω ηλεκτρονικά.
Συζήτηση για το βιβλίο Π. Ήφαιστος, Κοσμοθεωρία των Εθνών, Συγκρότηση και συγκράτηση των κρατών, της Ευρώπης και του κόσμου (Εκδόσεις Ποιότητα, Αθήνα 2011) - Λευκωσία 26.10.2011.
Σημειώσεις προφορικών σχολίων Π. Ήφαιστου
Συντομογραφικά, θα σας μιλήσω και για τον Γιατρό Βάσο Λυσσαρίδη και τον Τσε Γκουεβάρα, συνδυαστικά με το βιβλίο, γιατί συνδέονται.
Διανύοντας μια μακρά διαδρομή στο πεδίο της πολιτικής επιστήμης του διεθνούς συστήματος κατάλαβα ότι η ταύτισή μου σε κάποιες στιγμές της νεότητάς μου με αυτές τις δύο ιστορικές μορφές δεν ήταν ιδεολογική ή κομματική. Ήταν πνευματική και κοσμοθεωρητική.
Αφορούσε κάτι το οποίο στέκεται υπεράνω ιδεολογιών, κρατών, κομμάτων και προσωπικών προτιμήσεων. Είναι η ελευθερία και ο αντί-ηγεμονισμός. Η σύνδεση έγκειται στο γεγονός ότι αμφότερα είναι πολύ μεγάλης σημασίας για τα τρία επίπεδα ανάλυσης της επιστήμης που τελικά ακολούθησα, δηλαδή, της συνδυαστικής μελέτης του ανθρώπου, του κράτους και του διεθνούς συστήματος. Είναι η πολιτική επιστήμη του διεθνούς συστήματος.
Η ελευθερία ως αξίωση εθνικής ανεξαρτησίας είναι καταστατική για την συγκρότηση και συγκράτηση των κρατών και για την δημιουργία προϋποθέσεων δημοκρατικής συγκρότησης. Ο αντί-ηγεμονισμός είναι προϋπόθεση τόσο διασφάλισης της εθνικής ανεξαρτησίας όσο και της σταθερότητας στην διεθνή πολιτική.
Η εθνική ανεξαρτησία ως κοσμοθεωρητική παραδοχή που αφορά την κατάκτηση και την υπεράσπιση της ελευθερίας ενός έθνους είναι μορφικά πανομοιότυπη αξίωση ελευθερίας του οικείου κόσμου όλων ανεξαιρέτως των εθνοκρατών. Είναι βασικά η μόνη κοσμοθεωρία όλων των ανεξάρτητων κοινωνιών, εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου Κοσμοθεωρία των Εθνών.
Στον βαθμό που συνιστά από καιρό κοσμοθεωρητική παραδοχή που επικυρώθηκε στους Καταστατικούς Χάρτες των διεθνών θεσμών, προσδιορίζει και το ανώτατο στάδιο του πολιτικού πολιτισμού του διεθνούς συστήματος. Αρχή όμως όχι κανόνας, καθότι υποβόσκουν τα αίτια πολέμου, τα οποία ροκανίζουν τις προϋποθέσεις ειρήνης και σταθερότητας.
Αν δεν υπήρχαν τα αίτια πολέμου η διεθνής πολιτική με άξονα την εθνική ανεξαρτησία θα διασφάλιζε αυτό που επιδιώκουν οι Υψηλές Αρχές του διεθνούς δικαίου περί διακρατικής ισοτιμίας, μη επέμβασης και εσωτερικής και εξωτερικής κυριαρχίας. Οι σχέσεις και οι συναλλαγές θα ήταν ισόρροπες, οι ειρηνική επίλυση των διαφορών διασφαλισμένη, ο σεβασμός της ανθρωπολογικής ετερότητας κάθε έθνους δεδομένη και ο ηγεμονισμός θα ήταν απών ή δακτυλοδεικτούμενος.
Λίγο πολύ αυτή ήταν η φορά κίνησης μετά την ελληνιστική εποχή στο εσωτερικό της Βυζαντινής Οικουμένης επί μια περίπου χιλιετία. Η Βασιλεύουσα Πόλη διασφάλιζε τις προϋποθέσεις μιας ανθρωποκεντρικά εδρασμένης δημοκρατικής κοσμοσυστημικής δομής που δημιουργούσε μια αρμονική πνευματική και πολιτική σχέση μεταξύ της κεντρικής εξουσίας και των τοπικών εξουσιών. Η ετερότητα των εθνών της Οικουμένης διασφαλιζόταν και ταυτόχρονα συμμετείχαν στην Σύγκλητο των Πόλεων στην Κωνσταντινούπολη. Φορά κίνησης, είπα, που διήρκησε μια ολόκληρη χιλιετία.
Αυτή την ιστορική γνώση είναι που κουβαλούσαν μέσα στο κύτταρό τους οι αγωνιστές των απελευθερωτικών αγώνων της σύγχρονης εποχής. Είναι η ιστορικά επικυρωμένη αξίωση πολιτικής αυτοσυγκρότησης σύμφωνα με την ιστορική υπόσταση κάθε έθνους. Μεγάλα πνεύματα όπως ο Ρήγας Βελεστινλής αποτέλεσαν βασικά τους προδρόμους των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων και η κοσμοθέασή τους δεν είχε σχέση με τους μοντερνιστικούς κρατικοεθνικιστικούς ρατσισμούς.
Αφετηρία είχαν το έθνος ως τον άξονα μιας μακραίωνης διαδρομής πολιτικού πολιτισμού δημοκρατίας και ελευθερίας.
Διαβάζω χαρακτηριστικές φράσεις του Ρήγα που δείχνουν πόσο βαθειά ήταν ριζωμένη η κοσμοθεωρητική παραδοχή ότι η φορά κίνησης πρέπει να είναι η ελευθερία, η δημοκρατία και η ανεξαρτησία κάθε έθνους:
o «Άμα φύγει ο τύραννος, ο ελληνικός λαός θα είναι φίλος και σύμμαχος με όλα τα ελεύθερα έθνη.
o Οι Έλληνες δεν ανακατεύονται εις την διοίκηση των άλλων εθνών, αλλά ούτε είναι εις αυτούς αποδεκτό να ανακατωθούν άλλα έθνη εις την δική τους.
o Δεν κάμνουν ποτέ ειρήνη με ένα εχθρό ο οποίος κατακρατεί ελληνικό τόπο».
o Δέχονται όλους τους αδικημένους ξένους και όλους τους εξορισμένους από την πατρίδα των δια αιτία της ελευθερίας.
o Δεν κάμνουν ποτέ ειρήνη με ένα εχθρό ο οποίος κατακρατεί ελληνικό τόπο». [Και ερχόμαστε τώρα στην βαθειά ημετέρα παράδοση της ελληνικότητας:]
o Η νομοθετική διοίκηση βεβαιώνει εις όλους τους Έλληνες, Τούρκους, Αρμένηδες, την ισοτιμίαν, την ελευθερίαν, την σιγουριά, την εξουσία των υποστατικών ενός εκάστου, τα δημόσια χρέη που ήθελε γίνουν δια την ελευθερίαν όλων των θρησκειών, μια ανατροφή, δημόσιας συνδρομάς εκεί όπου ανήκουν, την απεριόριστο ελευθερία της τυπογραφίας, το δίκαιο του να δίδει έκαστος αναφοράν και να προκλαυθεί, το δίκαιον του συναθροίζεσθαι εις δημόσιας συντροφίας, και τελευταίον την απόλαυση των δικαίων του ανθρώπου»
Η διαχρονία των 5 τελευταίων αιώνων έκτοτε είναι γνωστή: Ηγεμονίες, αποικιοκρατία, κατάληψη του συνόλου του πλανήτη από τις ευρωπαϊκές ηγεμονικές δυνάμεις, καταλήστευση και καταδυνάστευση μικρών και μεγάλων εθνών και η κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου που αποτέλεσε το Κύκνειο άσμα των μεγάλων ιστορικών ηγεμονικών μεταμφιέσεων με κίβδηλα, επίπλαστα και ψεύτικα κοσμοϊστορικά σχέδια ένωσης του πλανήτη κάτω από μια πολιτική εξουσία που θα διέθετε, υπόσχονταν τα εσχατολογικά ιδεολογικά δόγματα, μια πανομοιότυπη πλανητική πολιτική ανθρωπολογία.
Τέσσερεις περίπου αιώνες αντιστροφών του πολιτικού πολιτισμού έφθασαν στο τέλος τους, συμβολικά, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
Προσθέτω ότι ανεξάρτητα του γεγονότος ότι συχνά οι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες περιπλέχθηκαν για αντικειμενικούς ιστορικούς λόγους που σχετίζονται με την μεγάλη πολιτική και ανθρωπολογική αναστάτωση που έφερε το αποικιακό φαινόμενο και την μετέπειτα εμπλοκή τους στις συμπληγάδες του Ψυχρού Πολέμου, αποτέλεσαν τον προάγγελο του τέλους εποχής των ηγεμονικών μεταμφιέσεων.
Οι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες αποτέλεσαν, βασικά, την αφετηρία του ροκανίσματος του ηγεμονικού φαινομένου με το να εδραιώσουν την συλλογική ελευθερία ως καταστατική αξίωση των εθνοκρατών και την εθνική ανεξαρτησία ως την κοινή τους κοσμοθεωρία.
Στην ιστορική συγκυρία της ηγεμονικής διαπάλης του 20ου αιώνα τα πράγματα δεν ήταν εύκολα για κανένα. Υποχρεωτικά όλοι μας με διαφορετικό τρόπο, από διαφορετική θέση, σε διαφορετικές φάσεις και με διαφορετική ένταση περιπλέχθηκαν στις ενδοκρατικές διαμάχες, τις ιδεολογικές συγκρούσεις, τις άχαρες εμφύλιες διαμάχες και ευρύτερα την ηγεμονική πάλη του 20ου αιώνα. Πως θα μπορούσε να γίνει αλλιώς αφού αυτός ήταν ο κόσμος μας.
Ανεξαρτήτως αυτών των αναπόδραστων συμβατικών διαδρομών όλων μας, ιστορικές μορφές όπως ο Βάσος Λυσσαρίδης και ο Τσε διακρίθηκαν τόσο για την πνευματική τους παρουσία που στήριζε την ελευθερία και την εθνική ανεξαρτησία όσο και για τις θαρραλέες εμπράγματες αντί-ηγεμονικές στάσεις και συμπεριφορές.
Δεν υπάρχει λόγος να αναπαράγω τον προβληματισμό του βιβλίου για το τι συγκροτεί και συγκρατεί τα κράτη και τον κόσμο. Εν κατακλείδι καίριο συμπέρασμα είναι ότι τα συγκροτεί η ελευθερία και τα συγκρατεί η προσκόλληση στην εθνική ανεξαρτησία και η εδραίωση μιας φοράς κίνησης προς περισσότερη δημοκρατία εδρασμένη όχι ιδεολογικά προκατασκευασμένη αλλά συμβατή με την πολιτική ανθρωπολογία κάθε έθνους όπως ιστορικά διαμορφώθηκε και όπως εξελίσσεται.
Αυτό είναι που πάνε μας στερήσουν στην Κύπρο. Ενώ το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σηματοδότησε την επάνοδο της Πολιτικής νοούμενης ως μια δυναμική σύμμειξη και μέθεξη ανθρωπίνων ετεροτήτων πολιτισμικά και πολιτικά μεστών, στο Κυπριακό με νοοτροπίες παρωχημένων εποχών και με σκοπό να διατηρήσουν τα στρατηγικά τους ερείσματα, επιχειρούν να αναιρέσουν την πολιτική.
Για να παραφράσω την γνωστή φράση του Ζαν Πωλ Σάρτρ, κάποια αδέσποτα σκυλιά των διεθνικών παρασκηνίων σε συνεργασία με αποικιοκρατικής νοοτροπίας αξιωματούχους ηγεμονικών δυνάμεων που παρακμάζουν, θεωρούν τους κύπριους Ιθαγενείς. Προτείνουν κατασκευές θεσμικών κλουβιών τόσο στενόχωρων που αν πολίτες βρεθούν μέσα σε αυτά είτε θα ασφυκτιούν είτε θα εκρήγνυνται.
Η μεθόδευση είναι ανελέητη, γι’ αυτό είναι μυστήριο γιατί βρίσκονται κύπριοι ακόμη να συνομιλούν με αυτούς τους εντολοδόχους θηριωδών εντολέων: Αναιρούν την ανεξαρτησία με δήθεν εγγυήσεις και επεμβατικά δικαιώματα και αναιρούν την δημοκρατία με το να θέλουν να βάλουν δύο διαφορετικούς κόσμους να συγκρούονται αντί να πολιτεύονται. Έτσι, ανελέητα προγραμματισμένα και εμείς θλιβεροί ουραγοί δεχόμαστε να μας ακυρώσουν διαπαντός την ελευθερία σε όλα τα νοητά επίπεδα, την συλλογική, την πολιτική ελευθερία και την ατομική ελευθερία καθότι μόνο δεσποτικά και δυναστικά μπορεί να λειτουργήσει ένα τέτοιο ξενοκρατούμενο κρατικό τέρας.
Το πώς συγκροτούνται και συγκρατούνται τα κράτη και ο κόσμος ζωτικά την Κύπρο. Θα πρέπει, νομίζω, να το θέσουμε από μηδενική βάση αντί να τρωγόμαστε μεταξύ μας το τι σήμαινε και δεν σήμαινε η Ομοσπονδία το 1977 και 1979, όταν όλοι γνωρίζουμε ότι τίποτα δεν σήμαινε παρά μόνο εκβιαστήκαμε ενώ οι Τούρκοι έκτοτε υπαναχώρησαν ολοκληρωτικά από την ιδέα του ενιαίου κράτους που εμείς εννοούσαμε.
Εθνική ανεξαρτησία, ελευθερία κατά εξωτερικών καταναγκασμών και δημοκρατία ως φορά κίνησης προς την πολιτική ελευθερία είναι αλληλένδετες έννοιες και είναι αδύνατο να εκπληρωθούν εάν ένα κράτος είναι υποχείριο εξωτερικής δεσποτείας οποιουδήποτε είδους.
Τα εθνοκράτη δεν είναι βιώσιμα αν είναι κατασκευασμένες θεσμικές συγκολλήσεις προγραμματισμένες να περιέχουν επίπεδους ανθρώπους χωρίς πνεύμα προορισμένους να υπακούουν θεσμούς στην διαμόρφωση των οποίων δεν συμμετείχαν ή οποίοι τους επιβλήθηκαν εξωγενώς. Όποτε επιχειρείται κάτι τέτοιο οι επίπλαστες κατασκευασμένες κρατικές δομές είναι επιρρεπείς στην σύγκρουση και στην κατάρρευση.
Η ετοιμότητα των μελών ενός έθνους να υπερασπιστούν την οικεία ελευθερία και να παλέψουν για δημοκρατία συναρτάται με την διαχρονικά σμιλευμένη πολιτική ανθρωπολογία του.
Συνδέεται άρρηκτα με την αφετηρία κάθε εθνοκράτους και με τα πνευματικά και πολιτικά επιτεύγματα της ιστορικής διαδρομής κάθε έθνους. Αφετηρία είναι ο αγώνας ελευθερίας ο οποίος επειδή υποχρεωτικά κινείται πάνω σε κοσμοθεωρητικούς άξονες όταν ευοδωθεί η εθνική ανεξαρτησία αποτελεί και καταστατική κοσμοθεωρητική πράξη.
Αφού κερδηθεί η ανεξαρτησία αρχίζει μια θαλασσοπορία σμίλευσης και ωρίμανσης που καλλιεργεί τα συνεκτικά κριτήρια και τους ενοποιητικούς παράγοντες του πολιτειακού βίου. Όσο υπάρχουν εξωτερικές επιδράσεις τόσο αυτό ματαιώνεται και όσο κατορθώνεται θωράκιση από εξωτερικές επιρροές τόσο περισσότερο ευοδώνεται.
Στην Κύπρο αφετηριακά ματαιώθηκαν τα ιστορικά κοσμοθεωρητικά αιτήματα της πλειοψηφίας των κυπρίων και στην συνέχεια το διαίρει και βασίλευε εμπόδισε την συγκρότηση μιας δημοκρατικής πολιτειακής δομής που θα διασφάλιζε τα πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες όλων των πολιτών, σύμφωνα με την ημετέρα μακραίωνη πλουραλιστική πολιτική παράδοση. Υποκινούμενη η ενδοκρατική διένεξη της Κύπρου και το γνωρίζουν όσοι δεν ξεμωράθηκαν πολιτικά και όσοι λόγω προπαγάνδας δεν απολιθώθηκαν. Το 2004 καταμαρτυρήθηκε ότι οι περισσότεροι δεν απολιθώθηκαν και δεν ξεμωράθηκαν πολιτικά
Μια πολιτεία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη όταν ετερόκλητα κοσμοθεωρητικά και ηθικά συστήματα καλούνται να συγκροτήσουν πολιτικό βίο στην βάση αλτρουισμού και καλής θέλησης. Τέτοιες Πολιτείες δεν είναι βιώσιμες. Στον πολιτικό βίο ο καθείς παίρνει αποφάσεις συμβατές με το δικό του ηθικό και κοσμοθεωρητικό σύστημα. Η πολιτική ανθρωπολογία σηματοδοτείται από την ύπαρξη κρίσιμων συγκλίσεων κοσμοθεωρητικού και ηθικού χαρακτήρα που διασφαλίζει κοινωνική και πολιτική συνοχή. Και οι άνθρωποι δεν είναι φυτά ή ρομπότ αλλά πνευματικά και αισθητά όντα. Η πολιτική ανθρωπολογία ενός εθνοκράτους σηματοδοτείται από την ύπαρξη κρίσιμων συγκλίσεων κοσμοθεωρητικού και ηθικού χαρακτήρα που διασφαλίζει κοινωνική και πολιτική συνοχή του κοινού τρόπου ζωής.
Κοινού τρόπου ζωής ο οποίος προσδιορίζεται και προσανατολίζεται με δυναμικό τρόπο από την σύμμειξη και μέθεξη των πνευματικών και των αισθητών κριτηρίων και παραγόντων μεταξύ ανθρωπίνων οντοτήτων βαθύτατης ετερότητας.
Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ανθρωπολογίας είναι εξαιρετικά σημαντικά. Οι δύο διαφορετικές παραδοχές στέκονται η μια απέναντι στην άλλη και είναι θανάσιμα αντίπαλες. Από την μια πλευρά η κλασική αντίληψη μιας πνευματικά μεστής ανθρωπολογίας. Από την άλλη πλευρά η μεταμοντέρνα αντίληψη περί της δυνατότητας λειτουργικής συνύπαρξης εντός κατασκευασμένων θεσμικών δομών ενός συνονθυλεύματος ωφελιμιστών, ατομιστών, ηδονιστών, φίλαυτων και φιλοτομαριστών. Μια τέτοια ανθρωπολογική σύνθεση εντός ενός προκατασκευασμένου θεσμικού κλουβιού, δεν μπορεί να έχει πολίτες που εμφορούνται από φιλοπατρία και κοινή Πολιτειακή ταύτιση σε βαθμό επαρκή για να διεγείρει και να ενεργοποιήσει τις αξιώσεις ελευθερίας, αυτοδιάθεσης και αδέσμευτης πλουραλιστικής δημοκρατικής συγκρότησης.
Για οποιοδήποτε έθνος και αν μιλάμε, ένας άπατρις και κενός πνευματικής υπόστασης ατομιστής ανθρωπολογικά εκκενωμένος και μπερδεμένος, εξ αντικειμένου εμφορείται από μηδενική πίστη για την ελευθερία, την εθνική ανεξαρτησία και την δημοκρατία. Συγκρινόμενος με τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, τους 300 στις Θερμοπύλες, τον Αυξεντίου, τον Μακρυγιάννη ή τον αφανή ήρωα στα βουνά της Πίνδου το 1940, ή με οποιοδήποτε άλλο αγωνιστή της ελευθερίας κάποιου άλλου έθνους, βρίσκεται στον αντίποδά τους.
Οι προϋποθέσεις βιωσιμότητας μιας Πολιτείας δεν αφορούν μόνο τα υλικά ζητήματα. Αφορούν επίσης στάσεις ψυχής και πνεύματος με τις οποίες σε όλα τα έθνη κάποιοι πολίτες είναι προικισμένοι και κάποιοι άλλοι όχι. Οι εκατέρωθεν βαθμίδες προσδιορίζουν και την βιωσιμότητά του.
Τεχνητές θεσμικές κατασκευές που επιχειρούν να συγκολλήσουν ασυμβίβαστους κόσμους, εξάλλου, θρέφουν και αναπτύσσουν την διαφορά, την σύγκρουση, τον εσωτερικό πόλεμο και τις εξωτερικές επεμβάσεις.
Τα διαχρονικά πολιτικά και πνευματικά επιτεύγματα και οι αγώνες ενός έθνους είναι η μαγιά συγκρότησης της πολιτικής του ανθρωπολογίας. Συγκροτούν την ιδιαίτερη και ιδιόμορφη οντολογική ετερότητα, τα οικεία κοσμοθεωρητικά και ηθικά συστήματα, κοντολογίς τον μοναδικό και ανόμοιο πνευματικό και αισθητό κόσμο κάθε έθνους. Πάνω σε αυτό τον κόσμο είναι που εδράζεται το σύνολο των Πολιτειακών δομών καθιστώντας τες βιώσιμες και τροφοδοτώντας τες διαρκώς με πνευματικές και πολιτικές στάσεις που υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία σε ένα εγγενώς ανταγωνιστικό κόσμο.
Δεν υπάρχουν κακά και καλά έθνη και κακές και κακές εθνικές κοσμοθεωρίες. Η ανομοιότητα των εθνών απορρέει από την ιστορική διαμόρφωση του καθενός, τις θρησκείες, την γλώσσα, το πολιτισμικό υπόβαθρο, τις παραδόσεις πολιτικού πολιτισμού και άλλες ιδιότητες που διαχρονικά συγκροτούν την εθνική υπόσταση.
Μειονότητες υπάρχουν σε όλα τα κράτη. Σε κανένα από ότι γνωρίζω όμως δεν τους βάζεις σε θέση μάχης για να λαμβάνονται σε αυτή την ρατσιστική βάση οι Πολιτειακές αποφάσεις.
Είναι ένα πράγμα, για παράδειγμα, ο πνευματικά μεστός ανθρωποκεντρικός πολιτικός πολιτισμός της μακραίωνης ελληνικότητας που κορυφώθηκε στην Βυζαντινή Οικουμένη και άλλο η θεοκεντρική ισλαμική κοσμοθεωρία. Σεβαστές αμφότερες οι κοσμοθεωρητικές και πολιτικές παραδοχές πλην ως το πνευματικό και κοσμοθεωρητικό υπόστρωμα της πολιτικής η μια βρίσκεται στον αντίποδα της άλλης. Κανείς δεν έχει παρά να διαβάσει το κατά τα άλλα πολύ σημαντικό βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες, για να καταλάβει τις εκατέρωθεν πολιτειακές προεκτάσεις των κοσμοθεωρητικών προσανατολισμών των δύο αντίθετων παραδοχών που στην Κύπρο καλούνται να παντρευτούν και να στηρίξουν τις πολιτειακές δομές. Η σύζευξη των δύο διαφορετικών κοσμοθεωρήσεων μέσα σε μια πειραματική πολιτειακή δομή χρειάζεται πολύ τύχη για να μην προκαλέσει σύγκρουση ή ακαριαία διαίρεση και από την πρώτη κιόλας μέρα.
Η διεθνής πρακτική πανταχόθεν, όπως είναι γνωστό, είναι στο εσωτερικό να ισχύει η αρχή «ένας άνθρωπος μια ψήφος» ανεξαρτήτως εθνικής ή φυλετικής ιδιότητας. Δεν πρέπει να συγχέεται η εσωτερική φυλετική και εθνική διαίρεση της Πολιτείας με την διασφάλιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και της πολιτικής ελευθερίας όλων των πολιτών ανεξαρτήτως φυλής ή εθνικής καταβολής. Και σε αυτό δεν χωράνε εκλογικεύσεις του είδους «τον φόβο και τις δυσκολίες φιλοτιμία ποιούμενα». Αυτοκτονία είναι αυτό.
Δεν πρέπει να διστάζουμε να λέμε την αλήθεια. Τα τελευταία πενήντα χρόνια οι κύπριοι υπήρξαν θύματα διαδοχικών εγκληματικών εισβολών που δημιούργησαν τετελεσμένα. Για να έλθω στην ορθότατη θέση του Βάσου Λυσσαρίδη του 1974-5 όταν διόλου τυχαία ήταν ο μόνος που μιλούσε για επάλξεις απελευθέρωσης, υποδείκνυε αυτό που σήμερα κοντεύουμε να πάθουμε. Η Τουρκία, όπως εξηγά επακριβώς ο Αχμέτ Νταβούτογλου στο Στρατηγικό βάθος, αφού χρησιμοποίησε του Τ/Κ ως στρατηγική μειονότητα κατάληψης μέρους της ΚΔ, κοντεύει να γίνει κυρίαρχος στον Βορρά και επικυρίαρχος στον Νότο. Αυτό εξυπηρετεί η τερατώδης κρατική συγκόλληση που προτείνουν διάφοροι εντολοδόχοι διεθνείς γραφειοκράτες. Το φοβερό είναι όμως ότι βρίσκονται πλέον και κύπριοι οι οποίοι όχι μόνο συμβιβάζονται με μια τέτοια τερατώδη, ανελεύθερη και αντιδημοκρατική πορεία αλλά επιπλέον την έχουν καταστήσει λάβαρό της.