Παναγιώτης Ήφαιστος

Καθηγητής, Διεθνείς Σχέσεις-Στρατηγικές Σπουδές

Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών

www.ifestos.edu.gr  -- www.ifestosedu.gr  --  info@ifestosedu.gr  -- info@ifestos.edu.gr

Τουρκία - άρθρα και δοκίμια

Περιεχόμενα

Turkey's Return to Africa

7.4.2010. Timothy Furnish: The Soft Mahdism of Neo-Ottoman Expectations

Owen Mathews, The Army is Beaten, Newsweek, 5.3.2010

Ν. Μελέτης Κυριακή, 28 Φεβρουαρίου 2010

Κοινό αφετηριακό σημείωμα των σελίδων για την Τουρκία

AHMET DAVUTOĞLU, Turkish foreign policy vision

31.8.2009. Χρήστος Γιανναράς και Βασίλης Μαρκεζίνης για τον Νταβούτογλου

Συνέντευξη του Ι. Θεοδωράτου, με τον καθηγητή Ι. Θ. Μάζη, στην ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, Νο 77, Απρίλιος 2009.

================================

Strategic Interest

http://worlddefensereview.com/pham052710.shtml

by J. Peter Pham, Ph.D.
World Defense Review columnist

Turkey's Return to Africa

In the end, neither the superabundant expressions of support voiced by donor nations for the ramshackle "Transitional Federal Government" (TFG) of Somalia nor that regime's corresponding utter lack of promise—President Sheikh Sharif Sheikh Ahmed spent the week preceding quarreling with, dismissing, and reappointing Prime Minister Omar Abdirashid Ali Sharmarke—were as significant as the venue of the three-day high-level conference last weekend. The meeting was convened neither in New York, headquarters of the United Nations, nor in Addis Ababa, seat of the African Union. The representatives did not travel to the capitals of any of the permanent five members of the Security Council or those of any of the other members of the ad hoc "International Contact Group" for the benighted Horn of Africa country. Rather, the summit was hosted in Istanbul by Turkey, a country that usually is not thought of as a major player in Africa, but which has nonetheless been steadily expanding its ties across the continent in recent years. Given their increasing recognition of the strategic importance of Africa for their own political, economic, and security interests, policymakers and analysts in Africa's other partners, especially the United States, would do well to take notice Turkey's return into this theatre.

While the Ottoman Empire had extensive relations with Africa over the centuries, with the territory of a number of current members of the African Union—including Algeria, Chad, Djibouti, Egypt, Eritrea, Ethiopia, Libya, Niger, Somalia, Sudan, and Tunisia—falling, whether in whole or in part, under the suzerainty of the Sublime Porte at various historical moments as late as 1912, when the Ottoman vilayets that together formed what would become Libya were conquered by Italy. This engagement changed in the aftermath of World War I, and the abolition of the monarchy and the founding of the Republic of Turkey by Mustafa Kemal Atatürk. From 1923 until well into the 1990s, insofar as Turkey had an Africa policy, it was no policy. While Ankara played a minor role in assisting the anti-colonial struggles in Zimbabwe and Namibia, overall it limited itself to simply according recognition to all the newly independent countries and establishing diplomatic relations, albeit usually nonresidential, relations with them. Quite simply, the Turks had enough on their hands with all the challenges of consolidating of their own modern secular state to be engaging in adventures geographically distant from their immediate neighborhood at the crossroads of Europe and Asia.

In 1998, under Prime Minister Ahmet Mesut Yilmaz of the center-right Motherland Party, Turkey adopted an "Opening Up to Africa Policy" with the goal of developing its political, economic, and cultural ties with African countries. This policy choice was maintained by the Islamist-rooted Justice and Development Party (AKP) when it came to power in 2002. In 2005, Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan proclaimed a "Year of Africa" in Turkey and became the first Turkish head of government to ever carry out an official visit south of the equator when he visited Ethiopia and South Africa. Shortly after this visit to Addis Ababa, Turkey acquired observer status at the AU and, subsequently, accredited its ambassador in Ethiopia as its official representative to the pan-African organization. The following year, the Turkish prime minister visited Sudan. In 2007, Erdoğan returned to Addis Ababa to address the annual summit of the African Union. In his speech, the Turkish leader acknowledged that "our political, economic and cultural relations are far from reflecting the existing potential between Turkey and the African countries," and pledged to work "to revitalize these historical friendly relations and subsequently, to bring them to the desired level."

The following years have likewise seen flurries of activities. In May 2008, the Turkish Confederation of Businessmen and Industrialists (TUSKON) hosted a Turkey-Africa Foreign Trade Bridge which saw some 1,000 business leaders from three dozen African countries descend on Istanbul. That same month, Turkey became the 25th non-regional member of the African Development Bank. In August, the first Turkey-Africa Cooperation Summit was hosted in Istanbul by President Abdullah Gül. The summit was attended by representatives from fifty African countries (only Lesotho, Mozambique, and Swaziland were absent), including six presidents, five vice presidents, and six prime ministers. The resulting "Istanbul Declaration on Africa-Turkey Partnership" affirmed the "need to consolidate and further expand Africa-Turkey Partnership at all levels and in all fields and to establish between African countries and Turkey a long-term and stable partnership based on equality and mutual benefit." Specifically, the declaration outlined priorities for cooperation on trade and investment, agriculture and water resources management, health, peace and security, infrastructure and energy, culture and education, media and communications, and environmental concerns. Two months later, in October, the votes of African countries helped Ankara to secure election to one of the non-permanent seats on the UN Security Council (the African states cast their votes en bloc in favor of Turkey's candidacy). Meeting with African ambassadors at the margins of the UN General Assembly that year, Turkish Foreign Minister Ali Babacan announced that fifteen new embassies would be opened to complement the existing dozen residential diplomatic missions on the African continent. President Gül paid state visits to Egypt, Kenya, and Tanzania in 2009, followed by similar trips to Cameroon and the Democratic Republic of Congo earlier this year.

This week, South African Deputy President Kgalema Motlanthe, accompanied by the ministers of defense, higher education, and mineral resources and the deputy ministers of international relations and cooperation, trade and industry, and tourism, is in Turkey for talks with Prime Minister Erdoğan. Addressing a celebration of "Africa Day" at Ankara University, Motlanthe affirmed that he was "convinced that the government and the people of Turkey have graciously welcomed us on this wonderful day in Africa's political calendar because of an abiding interest in the African continent." At a working luncheon in honor of Motlanthe that was hosted in Istanbul by the Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey (TOBB), three agreements were signed which will bring $220 million in Turkish investments to South Africa. During the South African visit, it was also announced that negotiations over a free trade agreement would soon be started with an eye to boosting the current $2 billion trade volume between the two countries.

The South African delegation's visit to Turkey follows on the heels of the state visit three weeks ago by Ugandan President Yoweri Museveni, who announced plans to open an embassy in Ankara (Turkey opened one in Kampala in March) and promoted business opportunities to Turkish investors in the infrastructure projects in Uganda as well as in the trade of goods and services. Among the agreements which the East African statesman signed during his sojourn in Turkey were provisions for a political consultation mechanism between the Ugandan and Turkish foreign ministries as well as an accord of over air transportation. At a meeting hosted by TUSKON, the Ugandan president invited Turkish companies to especially consider investing in steel production in his country.

The increased political engagement between Turkey and African countries clearly also has led to heightened economic, developmental, and security cooperation. Turkish exports to Africa have jumped from $1.5 billion in 2001 to over $10 billion last year. Turkish Airlines has established regular flights to Addis Ababa, Khartoum, Lagos, Johannesburg, Nairobi, and Dakar. Some four hundred Turkish businesses, mostly small- and medium-sized enterprises, have invested over $500 million in various African countries and more clearly hope to do so, if the 150 executives who accompanied President Gül on his trip to Africa earlier this year are any indication. In addition, at a first-ever meeting last week in Istanbul of the Turkey-Libya Business Forum, Turkish Industry and Trade Minister Nihat Ergün announced an agreement between the two countries to increase their bilateral trade volume to $10 billion over the next five years. Tamer Taşkın, chairman of the Turkish-African Business Council, which operates under the umbrella of the Foreign Economic Relations Board (DEİK), recently declared that for Turkey Africa was not a temporary alternative market to Europe but a permanent export destination: "Things like safaris, droughts, hunger and poverty come to people's minds when Africa is mentioned. That is why no one from around the world goes there. This is an opportunity for us."

The Turkish International Cooperation and Development Agency (TIKA) supports development projects in thirty-seven countries from regional offices in Addis Ababa, Khartoum, and Dakar. TIKA tends to concentrate on long-term efforts, rather than crisis operations. Typical of a TIKA initiative is the Agricultural Development Program currently being implements in Burkina Faso, Comoros, Djibouti, Ethiopia, Guinea, Guinea Bissau, Kenya, Madagascar, Mali, Rwanda, Senegal, Tanzania, and Uganda. While Turkey itself is classified as a developing country, its government provides scholarships for more than three hundred African students each year to study in Turkish universities and other institutions.

Turkey also currently deploys military and police personnel in support of five UN peacekeeping missions in Africa, including the UN Mission in the Democratic Republic of Congo (MONUC), the hybrid AU-UN Mission in Darfur (UNAMID), the UN Mission in Liberia (UNMIL), the UN Mission in Sudan (UNMIS), and the UN Mission in Côte d'Ivoire (ONUCI). Since early 2009, the Turkish navy has deployed half a dozen frigates as part of the United States-led Combined Task Force (CTF) 151, a multinational naval force carrying out anti-piracy operations off the coast of Somalia. For part of last year the task force was even commanded by a Turkish officer, Rear Admiral Caner Bener, the first time ever that Turkey had assumed the leadership of such a joint maritime mission.

To provide expertise needed to manage the fast-multiplying web of relationships Turks are establishing across Africa, the Turkish government established the African Studies Research and Application Center at Ankara University in 2008 with the mandate to train researchers specializing on the African continent, establish a library and a documentation and archive unit which can serve as a point of reference, hold national and international meetings regarding on issues relating to Africa, and provide private or public institutions with consultation services. In his speech at the new institution's inauguration, President Gül declared that: "Turkey does not see Africa only as the cradle of civilization but also as the center of the future of humanity. In fact, Africa, with its virtue and wisdom that has been distilled to our day through centuries passed, its young and dynamic population and vast natural resources is above all a continent of opportunity for the countries and peoples of Africa."

In absolute terms, the quantitative impact of Turkey's increasing links to Africa does not even begin to approach the volume of the Chinese or Indian investment in the continent, much less the extensive networks of the United States or the former colonial powers. Nonetheless the phenomenon is significant for several reasons, including:

First, Turkey's experience as a medium-sized country that has both modernized politically and developed economically is one that resonates with many African countries and, in point of fact, is probably a more reasonable model for their emulation than China or India, both of which are unique in their global standing.

Second, African states stand to benefit from Turkey's new interest in their continent insofar as the addition of yet another suitor enables them to diversify their sources of foreign investments and other partnerships so as to not become too dependent on the United States, France, China, Britain, India, or any other single outside actor. The key, however, is that Africa's leaders must be prepared to approach this opportunity strategically—a feat that many have not always been particularly adept at if history is any indication.

Third, not only does Africa clearly provides a new market for the growing Turkish economy, but, at a time when the Turkey's eventual integration into the European Union is very much in doubt, the nations of the continent provide Ankara with a much-needed avenue to diversify its diplomatic portfolio. The recalibration of Turkey's foreign policy as well as the country's bolder forays into global politics—as witnessed by the recent attempt by Prime Minister Erdoğan and Brazilian President Luiz Inácio Lula da Silva to broker a deal in the standoff over Iran's nuclear ambitions—will have considerable impact on the international system in general and regional balance of power in particular, to say nothing of the NATO alliance which Turkey has been a member of since 1952.

Fourth, Turkey's reentry into Africa does not come without its complications. Last November, for example, controversy was stirred when Sudan's International Criminal Court-indicted ruler, Umar Hassan al-Bashir, was invited to an economic and commercial cooperation conference being held in Istanbul. Faced with blistering global criticism for planning to host the subject of an international arrest warrant charging him with five counts of crimes against humanity and two counts of war crimes for his role in the humanitarian disaster in Darfur, Turkish officials prevailed upon the Sudanese ruler to cancel his visit less than twenty-four hours before he was due to arrive. Nonetheless the episode underscored the potential that American and European governments might find their ability to impose reform agendas and other leverage in Africa diminished as a result of the arrival of the Turks on the scene.

Fifth, while the Turkish example of secularism in politics in the modern period is probably one worth considering for Africans who have been faced with religiously-stoked communal tensions such as those in Nigeria over the imposition of Islamic law in northern states, the growing concern that the AKP government in Ankara may be chipping away at that very secularism is reason enough for a cautionary attitude concerning Turkey's increasing engagement on the continent. The geostrategic implications of a Middle Eastern power with an Islamist orientation acquiring a greater stake in Africa cannot be ignored.

While alarmism about Turkey's return to Africa is certainly not justified, neither can American and other policymakers, analysts, and businesses afford to ignore the greater role that the Turks has set about carving out for itself as a political and economic force on the continent. To this end, engagement—constructive, but critical as necessary—is the most prudent approach for the United States to continue advancing its own strategic interests on the continent as well as those of Africa's peoples.

— J. Peter Pham is Senior Fellow and Director of the Africa Project at the National Committee on American Foreign Policy in New York City. He also holds academic appointments as Associate Professor of Justice Studies, Political Science, and African Studies at James Madison University in Harrisonburg, Virginia, and non-resident Senior Fellow at the Foundation for the Defense of Democracies in Washington, D.C. He currently serves as Vice President of the Association for the Study of the Middle East and Africa (ASMEA) and Editor-in-Chief of its refereed Journal of the Middle East and Africa.

Dr. Pham has authored, edited, or translated over a dozen books and is the author of over three hundred essays and reviews on a wide variety of subjects in scholarly and opinion journals on both sides of the Atlantic. In addition to the study of terrorism and political violence, his research interests lie at the intersection of international relations, international law, political theory, and ethics, with particular concentrations on the implications for United States foreign policy and African states as well as religion and global politics.

Dr. Pham has testified before the U.S. Congress on numerous occasions and conducted briefings or consulted for the U.S. and foreign governments as well as private firms. He has appeared in various media outlets, including CBS, PBS, CBC, SABC, VOA, CNN, the Fox News Channel, MSNBC, National Public Radio, the BBC, Radio France Internationale, the Associated Press, Reuters, The Wall Street Journal, The New York Times, The Washington Post, The Washington Times, USA Today, National Journal, Newsweek, The Weekly Standard, New Statesman, and Maclean's, among others

------------------------------

---------------------------------------------

Owen Mathews, The Army is Beaten, Newsweek, 5.3.2010

http://www.newsweek.com/id/234573, αναρτημένο και στην διεύθυνση http://infognomonpolitics.blogspot.com/2010/03/blog-post_2017.html?utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed%3A+InfognomonPolitics+%28InfognomonPolitics%29

Σημ. Η συντρέχουσα οικονομική κρίση δεν είναι άσχετη με τα πολιτικοστρατηγικά της Ελλάδας, ιδίως τα επερχόμενα και προαναγγελθέντα λόγω της απίστευτης διπλωματικής μωρίας της τελευταίας δεκαετίας. Το δημοσιογραφικό άρθρο που ακολουθεί μπορεί να μην είναι ακαδημαϊκό αλλά αν  μην στην πλάστιγγα των αναλύσεων όπου στον ένα δίσκο βάλουμε τις "δημοσιογραφικές" εκτιμήσεις και στον άλλο δίσκο μέσα στον οποίο "συνωστίζονται" μυριάδες καλοπληρωμένες μεταμοντέρνες ελληνικές "ακαδημαϊκές" αναλύσεις, ο καθείς μπορεί να δει που γέρνει η πλάστιγγα. Το ζήτημα εδώ δεν είναι η "επιστημονικότητα" (είναι ένα σοβαρό ζήτημα το που θα την βρεις πλέον ...) αλλά η ικανότητα των ανθρώπων να διακρίνουν το άσπρο από το μαύρο και αν δεν μπορούν να κατανοήσεις τα αίτια της στραβωμάρας. Το ότι ο αρθρογράφος κατάλαβε ότι  "a more Islamic Turkey. More democracy, then, doesn't necessarily lead to more liberalism, either" λέει ότι ο άνθρωπος έχει τα μάτια του ανοικτά και όχι κλειστά και τα αυτιά βουλωμένα. Δύσκολο βέβαια να καταλάβουν ότι "a more Islamic Turkey. More democracy, then, doesn't necessarily lead to more liberalism, either" όσοι συνωστίζονται μέσα στο δεξιοαριστεροαναρχομεταμοντέρνο χυλό. Αυτός ο χυλός, για να παραφράσω τον Κονδύλη, χορταίνει αλλά δεν θρέφει. Όσον για την διαφορά μεταξύ δημοκρατίας και έμμεσης αντιπροσώπευσης που ... δεν πολεμά, την έχω αναπτύξει νομίζω επαρκώς σε πολλά έργα μου και ιδίως στο τελευταίο μου έργο Κοσμοθεωρία των Εθνών, Συγκρότηση και συγκράτηση των κρατών, της Ευρώπης και του κόσμου.

Why the U.S. should hail the Islamists.
Published Mar 5, 2010
The political logic should be simple. The arrest of a shadowy group of generals for allegedly plotting a bloody coup should be a victory for justice. The end of military meddling in politics should be a victory for democracy. And greater democracy should make a country more liberal and more pro-European.
Except that in Turkey, political logic doesn't always follow simple patterns. Yes, last week's arrests of dozens of Army officers on charges of plotting bombings and murders are a win for civilian prosecutors over the once untouchable military. More important, the arrests also mark the quiet demise of the military as a decisive force in Turkish politics for the first time in centuries. That's a vital step in Turkey's road to becoming a mature democracy.
But the paradox is that a more democratic Turkey doesn't necessarily mean one that is more pro-European or more pro-American. And with the last major obstacle to the ruling AK Party's power gone, Turkey's conservative prime minister, Recep Tayyip Erdogan, will be free to implement his vision of a more Islamic Turkey. More democracy, then, doesn't necessarily lead to more liberalism, either.
The first victim of the new order may be Europe. Ever since they came to power in 2002, AK Party leaders have used EU membership as a shield to defend their reform programs against attacks from ultrasecularists in the military and the judiciary. Notionally, the military was in favor of joining Europe, so the AK Party railroaded through most of its most radical changes under the EU's banner. Downscaling the powers of the military-dominated National Security Council, banning the death penalty, scrapping some restrictions on free speech, allowing Kurdish language rights—all were in the Copenhagen criteria set by the EU. But now that the AK Party's main rival, the military, has been shown to be a paper tiger, there's not much utility for Erdogan & Co. in pushing the European project any further.
That's terrible timing for Europe. Support within the EU for further expansion is fading fast. A looming crisis over Cyprus threatens to create further animosity on both sides as EU members Greece and Greek Cyprus threaten to block Ankara's accession bid. Add to that various tin-eared EU initiatives, like trying to get the conservative Turks to allow gay marriage, and you have a recipe for trouble. Turks are also angry because of the EU's many unfulfilled promises over opening Cyprus's ports to international trade. The AK Party's win over the Army could well prove to be the EU's serious loss.
It also raises a tough question for Washington: does the U.S. want Middle East allies who are less democratic but more friendly, or more democratic but more hostile to America? During the Cold War, when the military was in charge, Turkey fell into the first camp. Now it makes sense for Washington to choose democracy—even if the outcomes aren't, as George W. Bush found in Iraq, always pro-Western. Cutting the Army's dead hand from politics will allow Turkey to define secularism democratically and to deal openly with issues like the demands of the Kurdish minority for autonomy. That choice should be particularly easy now, as evidence presented by Turkish prosecutors suggest that the self-declared guardians of Turkey's secular order plotted heinous crimes in order to destabilize the AK Party, possibly including the bombing of the British Consulate in Istanbul in 2003.
If Turkey becomes more anti-Western, that's probably inevitable. A storm of popular anger is brewing over the EU's undeclared rejection of Turkish membership, even as the accession process continues, and over moves in the U.S. Congress to recognize the massacres of Ottoman Armenians in 1915 as a genocide. If the vote goes ahead, expect Turks to retaliate, perhaps by refusing to support U.S. sanctions against Iran in the U.N. Security Council.
Turks have made it clear repeatedly at the ballot box that they endorse the AK Party's vision of a less-rigorously secular country. Ordinary Turks aren't huge fans of the U.S., either. But it's also clear that Turkey under the AK Party will remain a Western ally, and NATO will remain Ankara's most important strategic partner. How do we know? The AK Party says so, and it has no real options. There's no rival alliance, not with Iran, the Arab world, or Russia, which could possibly rival the clout Turkey has, with the second-largest Army in NATO. In the short term, Turkey will likely sour on the EU and have a loud row with the U.S. over Armenia. In the long term, the downfall of the Army will make Turkey a stronger democracy and a more stable and mature partner. So the world would be wise to side with the AK Party, not seek a return of the discredited generals.
Newsweek

---------------------------------------------

Ν. Μελέτης Κυριακή, 28 Φεβρουαρίου 2010

Σημ.Π.Ήφ. Αναμφίβολα, το πιο κρίσιμο ζήτημα όσον αφορά την εξέλιξη των τουρκικών υποθέσεων είναι οι σχέσεις στρατού-Ερτογάν κ.α. Αξίζει να παρακολουθείται το ζήτημα.

Το Αιγαίο «ενώνει» Ερντογάν και στρατηγούς

Εμμονή στη διεκδίκηση, αναγνώριση και κατοχύρωση των «νόμιμων και ζωτικών» δικαιωμάτων της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο επιδεικνύει η Τουρκία, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη σκοπιμότητα της πρωτοβουλίας της ελληνικής κυβέρνησης για εντατικοποίηση της διαδικασίας αντιμετώπισης των «προβλημάτων» στο Αιγαίο.

Η οικονομική κρίση και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας προκαλούν, πάντως, δεύτερες σκέψεις καθώς είναι ιδιαίτερα παράτολμο να ξεκινήσει μια διαδικασία εφ’ όλης της ύλης συζήτηση την ώρα που η διαπραγματευτική ισχύς της χώρας είναι στο ναδίρ και όταν στην άλλη πλευρά ο αξιόπιστος συνομιλητής Ταγίπ Ερντογάν δείχνει να ασπάζεται πλήρως, τουλάχιστον στα Ελληνοτουρκικά, την αναθεωρητική ατζέντα των στρατηγών.

Την περασμένη εβδομάδα και ενώ κορυφωνόταν η αντιπαράθεση μεταξύ Ερντογάν και στρατιωτικού κατεστημένου, τα Ελληνοτουρκικά κυριάρχησαν στη συνεδρίαση του πανίσχυρου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (συνεδρίαση 19ης Φεβρουαρίου) και στην ανακοίνωση που εκδόθηκε αποτυπώνεται το πλαίσιο στο οποίο συμφώνησαν κυβέρνηση και στρατός να κινηθούν στις συνομιλίες με την Ελλάδα.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η αντιμετώπιση των «προβλημάτων του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου» αναδεικνύεται σε σημείο σύγκλισης του στρατιωτικού κατεστημένου και της κυβέρνησης Ερντογάν και συγχρόνως αποτυπώνονται στην απόφαση του ΣΕΑ οι «κατευθυντήριες κόκκινες γραμμές» που θα ακολουθήσει η τουρκική πλευρά στις διαπραγματεύσεις. Η ανακοίνωση του τουρκικού ΣΕΑ αναφέρει τα εξής: «Αξιολογήθηκαν, υπό το φως των τελευταίων εξελίξεων, τα υπάρχοντα αλληλένδετα προβλήματα του Αιγαίου μεταξύ της χώρας μας και της Ελλάδας, καθώς και τα νόμιμα και ζωτικής σημασίας δικαιώματα και συμφέροντα της χώρας μας στο Αιγαίο και στην Αν. Μεσόγειο.

Επιβεβαιώθηκε η βούληση της χώρας μας προς την κατεύθυνση της επίλυσης όλων των προβλημάτων με την Ελλάδα, που πηγάζουν από τη θάλασσα του Αιγαίου στη βάση των αρχών της καλής γειτονίας και της στενής συνεργασίας.

Οσον αφορά το θέμα της προστασίας των δικαιωμάτων και συμφερόντων της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο επαναλήφθηκε η αποφασιστικότητά μας για τη συνέχιση όλων των δραστηριοτήτων των φορέων μας, σε συνεργασία και συντονισμό μεταξύ τους».

Ξεκαθάρισμα
Από την ανακοίνωση αυτή προκύπτει ότι η τουρκική ηγεσία, εν όψει της εντατικοποίησης των ελληνοτουρκικών επαφών και των διερευνητικών συνομιλιών, ξεκαθαρίζει ότι ομιλεί περί συνόλου «προβλημάτων» με την Ελλάδα και όχι αποκλειστικά και μόνο για την υφαλοκρηπίδα παραπέμποντας στο σύνολο των διεκδικήσεων και αμφισβητήσεων στο Αιγαίο εις βάρος της χώρας μας.

Η τουρκική ηγεσία με σαφή τρόπο αποκλείει την εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου στην αντιμετώπιση των προβλημάτων στο Αιγαίο και για τον λόγο αυτό επισημαίνει ότι η βάση για την επίλυσή τους είναι οι αρχές της «καλής γειτονίας και της στενής συνεργασίας», δήλωση που παραπέμπει στη γνωστή θέση περί διμερούς εφ’ όλης της ύλης διαλόγου και μη αποδοχής των ρυθμίσεων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (στο οποίο εξάλλου η Τουρκία αρνείται να γίνει συμβαλλόμενο μέρος).

Θυμίζοντας τη διατύπωση της Συμφωνίας της Μαδρίτης, η τουρκική ηγεσία κάνει και πάλι λόγο για «νόμιμα και ζωτικής σημασίας δικαιώματα και συμφέροντα» στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, έννοια η οποία καλύπτει όλο το πακέτο των τουρκικών διεκδικήσεων και αμφισβητήσεων της ελληνικής κυριαρχίας. Η τουρκική ανακοίνωση περιέχει και τη συγκαλυμμένη απειλή κάνοντας λόγο για «αποφασιστικότητα για συνέχιση των δραστηριοτήτων όλων των φορέων μας (σ.σ.: εννοεί διπλωματικών, στρατιωτικών κ.λπ. αρχών) στην προστασία των δικαιωμάτων και συμφερόντων της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο».

Το Καστελόριζο
Οι αναφορές του τουρκικού ΣΕΑ στην Ανατολική Μεσόγειο δεν αφορούν μόνο την ανησυχία που έχουν προκαλέσει οι πετρελαϊκές έρευνες της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και ενδεχόμενη πρωτοβουλία της Ελλάδας να ξεκινήσει έρευνες στην περιοχή του Καστελόριζου ή η κήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης από την Ελλάδα.

Ενδεικτικό για το πώς αντιλαμβάνεται τα νόμιμα δικαιώματά της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου η Τουρκία, είναι γραπτή δήλωση που έχει καταθέσει στη γραμματεία του ΟΗΕ η τουρκική μόνιμη αντιπροσωπεία για να αμφισβητήσει τη συμφωνία Κύπρου-Αιγύπτου για τη μεταξύ τους οριοθέτηση ΑΟΖ.

Στην τουρκική γραπτή δήλωση (2 Μαρτίου 2004) η Τουρκία μεταξύ άλλων επισημαίνει υπό μορφή διακήρυξης ότι «η οριοθέτηση κάθε ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο στην περιοχή που εκτείνεται δυτικά τoυ γεωγραφικού μήκους 32ο 16’ 18» αφορά την Τουρκία και τα αυθύπαρκτα και απαράγραπτα νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματά της...».

Η γραμμή αυτή καλύπτει όλη την περιοχή δυτικώς της Κύπρου και φυσικά περιλαμβάνει όχι μόνο το Καστελόριζο αλλά και το σημείο στο οποίο εφάπτεται θεωρητικά η ελληνική ΑΟΖ με την κυπριακή και την αιγυπτιακή, την οποία αμφισβητεί η Τουρκία απαιτώντας να μην εξαιρεθεί από τον υπολογισμό των θαλάσσιων ζωνών η επήρεια του Καστελόριζου...

ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
nmeletis@pegasus.gr
 

Αναρτημένο και στο http://infognomonpolitics.blogspot.com/2010/02/blog-post_8767.html?utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed%3A+InfognomonPolitics+%28InfognomonPolitics%29#ixzz0gvHyoPAv
 

-----------------------------------------------

31.8.2009. Χρήστος Γιανναράς και Βασίλης Μαρκεζίνης για τον Νταβούτογλου

Η πρόκληση Νταβούτογλου

Καθημερινή 30.8.2009

Tου Χρηστου Γιανναρα

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_3_30/08/2009_327431

Σε δύο άρθρα του στην εφημερίδα το «Εθνος» (2 και 4 Αυγούστου 2009) ο καθηγητής και ακαδημαϊκός κ. Βασίλειος Μαρκεζίνης πρόσφερε στο ελλαδικό κοινό μια συντομογραφική παρουσίαση του «φαινομένου Νταβούτογλου»: Σκιαγράφησε την προσωπικότητα, τις απόψεις και τη σημασία του ρόλου που διαδραματίζει σήμερα στη διεθνή σκηνή ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, η δυναμική των ιδεών του.

Η ανάγνωση των άρθρων γεννάει την ανάγκη να ευχαριστήσει κανείς τον καθηγητή Μαρκεζίνη για την εξαιρετικά γόνιμη πρόκληση και τη σοβαρότητα που κομίζουν οι προβληματισμοί του. Κατατίθενται στο κενό, στο τίποτα – η στελέχωση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών από τη σημερινή κυβέρνηση υπηρετεί αποκλειστικά μικροκομματικές σκοπιμότητες απίθανης φτήνειας, η ανικανότητα και η μικρόνοια καταντούν γραφική την εξωτερική μας πολιτική. Και το σκηνικό συμπληρώνεται από τους ανάλογης στάθμης «αρμόδιους» εκπροσώπους της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Οσο για τις «δεξαμενές σκέψης» και «μελετών» διεθνολογικού προβληματισμού στην Ελλάδα, μοιάζει να κοπιάρουν τα μεταπτυχιακά ινστιτούτα της αλλοδαπής, όπου κάποτε σπούδασαν οι επιτελείς τους, ή την επεξεργασμένη πληροφόρηση με την οποία τους τροφοδοτούν «συμμαχικές» πρεσβείες. Το φαινόμενο Νταβούτογλου τούς είναι μάλλον «εξωτικό», υπερβαίνει τα ενδιαφέροντά τους.

Αλλά έστω και χωρίς ορατή ελπίδα, οι προβληματισμοί του καθηγητή Μαρκεζίνη παραμένουν γόνιμοι: υπάρχει ακόμα δυναμική ζύμη στην ελληνική κοινωνία, ανίσχυρη εκλογικά, αλλά φορέας των ζυμώσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε εκρήξεις ανατροπών. Αξίζει λοιπόν να συζητηθεί η πρόκληση Νταβούτογλου και ποια θα μπορούσε να είναι η ελληνική αξιοποίησή της.

Η συζήτηση δεσμεύεται από πολύ συγκεκριμένα δεδομένα: το 1926, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, η Τουρκία είχε 13 εκατομμύρια κατοίκους και η Ελλάδα 6,5 εκατομμύρια. Σήμερα η Τουρκία έχει 75 εκατομμύρια και η Ελλάδα 10. Το 2020 οι στατιστικές προβλέπουν για την Τουρκία 100 εκατομμύρια και για την Ελλάδα, το 2080, 2,5 εκατομμύρια.

Το δόγμα περί αναλογίας εξοπλισμών 7 προς 10 έχει από χρόνια εγκαταλειφθεί. Η ελλαδική ρητορεία για το «αξιόμαχον και ετοιμοπόλεμον» των Ενόπλων Δυνάμεων μοιάζει με συναισθηματική γραφικότητα, όταν όλοι (φίλοι και επίβουλοι) ξέρουν ότι:

Η θητεία μειώνεται συνεχώς με τη λογική της ψηφοθηρίας, όχι των αναγκών της άμυνας.

Ο εξοπλισμός της χώρας είναι η χρυσή ευκαιρία για λεηλασία δημόσιου χρήματος από τους πολιτικούς, τα κόμματα, τους μεσάζοντες, όχι για εκσυγχρονισμό της άμυνας.

Το κράτος, στο σύνολο των λειτουργιών του είναι «μπάχαλο» ανοργανωσιάς, ραστώνης και διάλυσης, δεν γίνεται να αποτελούν εξαίρεση οι Ενοπλες Δυνάμεις.

Το πιο ασφυκτικό από τα δεδομένα που οριοθετούν τη συζήτηση για την «πρόκληση Νταβούτογλου» είναι η διαφορά στο «φρόνημα» των δύο λαών: η τουρκική πολιτεία, με οποιαδήποτε κυβέρνηση, καλλιεργεί στα σχολειά και στον δημόσιο βίο ένα ζωντανό πατριωτισμό, εξωραϊσμένη (συχνά και πλαστογραφημένη) ιστορική συνείδηση, αίσθημα συλλογικής αξιοπρέπειας, περηφάνιας, ισχύος και διεθνούς κύρους της τουρκικής πατρίδας. Στην Ελλάδα η εκπαιδευτική πολιτική όλων των κομμάτων καλλιεργεί μεθοδικά τον αφελληνισμό της νεολαίας σαν προετοιμασία «αντίστασης» σε μια φαντασιωδώς επερχόμενη εθνικιστική χούντα. Κατασυκοφαντεί η εκπαίδευση στις συνειδήσεις των παιδιών την ιστορία του λαού τους. Τύπος και τηλεοράσεις χλευάζουν σαν περίπου φασισμό κάθε αναφορά σε πατρίδα, παράδοση, πολιτισμό. Στόχος και «νόημα» της οργανωμένης συλλογικότητας είναι μόνο να εξασφαλίζει με δάνεια τη μεγιστοποίηση της καταναλωτικής ευχέρειας των συνδικαλισμένων.

Εγκλωβισμένος στα ασφυκτικά αυτά δεδομένα ο τυχόν ανήσυχος Ελληνας πρέπει να διαλεχθεί με τα ρεαλιστικά και οξυδερκή πολιτικά οράματα του κ. Νταβούτογλου από θέσεως μηδενικής, κυριολεκτικά, ισχύος. Δεν έχει πια η Ελλάδα περιθώρια να διαπραγματευθεί παρά μόνο, έναντι οποιουδήποτε τιμήματος, την ιστορική συνέχεια ελληνικής παρουσίας στον 21ο αιώνα, τη διάσωση (αποτροπή εξαφάνισης) του ελληνόφωνου κρατιδίου. Οι Τούρκοι αποκλείεται να αγνοούν ότι μπορούν, οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν, να καταλύσουν το διαλυμένο και διεφθαρμένο κρατίδιο που μόνο «επανίδρυση» θα το έσωζε. Βλέπουν και κρίνουν πόσο ανίκανοι είναι οι ελλαδίτες πολιτικοί να διαχειριστούν τα απλούστερα των προβλημάτων, πόσο το ενδιαφέρον τους εξαντλείται αποκλειστικά και αρρωστημένα στην εκλογή ή επανεκλογή τους.

Θα συζητούσαν, ίσως, οι Τούρκοι να δώσουν εγγυήσεις παράτασης της ελληνικής παρουσίας, αν πεισθούν ότι υπάρχει συμφερότερη γι’ αυτούς πολιτική από την τμηματική ή συνολική προσάρτηση των ελληνικών εδαφών. Το ενδεχόμενο διαπραγμάτευσης υποδηλώνεται στην περίπτωση Νταβούτογλου: Με τη δική του πολιτική λογική, συμφερότερη για την Τουρκία είναι η οθωμανική προοπτική αυτοκρατορίας, όχι η κεμαλική προοπτική του εθνικιστικού κρατισμού. Η αυτοκρατορία σήμαινε πάντοτε «τάξη πραγμάτων» (ordo rerum), το είδος της ειρηνικής συνύπαρξης διαφορετικών λαών και εθνοτήτων που εγκαινίασε η Ρώμη (pax romana), με άξονα ενότητας έναν ηγεμονικό λαό διαχειριστή κοινών για όλους πολιτιστικών προτεραιοτήτων.

Ο κ. Νταβούτογλου μοιάζει να θέλει την Τουρκία όχι σε ρόλο κρατικής «περιφερειακής υπερδύναμης» που υπηρετεί μιαν αμερικανική Παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων και προϋποθέτει την «εσωστρέφεια» του κεμαλικού εθνικισμού. Θέλει την Τουρκία φορέα του ισλαμικού πολιτισμού, με ηγετικό ρόλο στην προαγωγή της συνύπαρξης χωρών που βρίσκονταν κάποτε κάτω από την οθωμανική κυριαρχία. Να αποκτήσει ο ισλαμικός πολιτισμός, στον γεωγραφικό χώρο της άλλοτε οθωμανικής επικράτειας, πολιτική προτεραιότητα έναντι του εθνικού κράτους, το οποίο, ως τυπικά δυτικό προϊόν, είναι δυσαφομοίωτο στην Ανατολή. Αρνείται ο Αχμέτ Νταβούτογλου την αφελή επιδίωξη των ΗΠΑ σήμερα: να ομογενοποιηθεί ο μουσουλμανικός κόσμος με βάση τον εκδυτικισμό του. Προσβλέπει όμως σε ένα Ισλάμ ανοιχτό προς τη Δύση, μετριοπαθές και συμβιβασμένο, γι’ αυτό και ζητάει την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Με αυτή την πολιτική λογική οι μόνοι με τους οποίους θα μπορούσε να συζητήσει ο κ. Νταβούτογλου (και τους χρειάζεται ως καταλύτη ρεαλισμού των στόχων του) είναι οι Ελληνες. Οχι οι «κεμαλικοί» Ελληνες, εθνικιστές κοραϊκοί, που συγκροτούν το σημερινό πολιτικό σύστημα και έχουν αναγάγει τον μηδενισμό σε επίσημη κρατική ιδεολογία. Αλλά οι Ελληνες που ξέρουν ότι για να μετέχουν δημιουργικά (και όχι παρασιτικά) στο γίγνεσθαι της δυτικής πρωτοπορίας, πρέπει να «μην ανήκουν» στη Δύση: να διασώζουν ενεργό και δυναμική την πολιτιστική τους ετερότητα. Με ποιες προϋποθέσεις η προτεραιότητα του πολιτισμού μπορεί να αναδείξει την Τουρκία άξονα μιας αυτοκρατορικής «ειρήνης» στον χώρο της άλλοτε οθωμανικής κυριαρχίας με όρους όχι αντιπαλότητας, αλλά συνεργασίας με τη Δύση; Αυτό μπορούν οι Ελληνες, για δεύτερη φορά στην Ιστορία, να το χειριστούν για λογαριασμό των Τούρκων αποτελεσματικά.

Αλλά η ανάλυση των προϋποθέσεων χρειάζεται μια δεύτερη επιφυλλίδα.

H Eλλάδα και το φαινόμενο Aχμέτ Nταβούτογλου

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=15426&subid=2&pubid=4890842

Βασίλης Μαρκεζίνης 25.7.2009.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα τελευταία χρόνια η Tουρκία επιδεικνύει μια εξαιρετική ικανότητα προσαρμογής στα νέα γεωστρατηγικά δεδομένα, αναπτύσσοντας μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, με πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις από τη Mέση Aνατολή έως τον Kαύκασο ή ακόμη και την Kίνα. 

H σύγχρονη τουρκική διπλωματία αναβιώνει την παράδοση της Mεγάλης Πύλης, παρεμβαίνοντας με βαρύτητα περιφερειακής δύναμης σε εστίες κρίσης, επιστρατεύοντας τακτικές «διαίρει και βασίλευε», ασκώντας «δικαιώματα» που απορρέουν από το ιστορικό παρελθόν αλλά και επιχειρώντας να κλείσει μέτωπα και «πληγές» (όπως στην περίπτωση της Aρμενίας).

Tην ίδια ώρα οι μετοχές της γείτονος ανεβαίνουν δραματικά στο αμερικανικό χρηματιστήριο γεωπολιτικών αξιών, χωρίς η Aγκυρα να κάνει εκπτώσεις στο ισοζύγιο διμερών σχέσεων με τις HΠA, ή να συμπεριφέρεται με πνεύμα υποτέλειας προς την υπερδύναμη.

H νέα αυτή ισχυροποίηση (διότι περί αυτού πρόκειται) της Tουρκίας επιτείνει τη διπλωματική περιθωριοποίηση της Aθήνας, σε μια στιγμή μάλιστα όπου -εν μέσω ελληνικής... αφωνίας- εντείνονται οι προκλήσεις στο Aιγαίο και στην Kύπρο.

Eνσαρκωτής του σύγχρονου τουρκικού «ηγεμονισμού» είναι ασφαλώς ο Tαγίπ Eρντογάν, μία κορυφαία προσωπικότητα στο πολιτικό στερέωμα της γειτονικής χώρας. «Aρχιτέκτονας», όμως, και θεωρητικός εμπνευστής του νέου δόγματος είναι ο προσφάτως ορισθείς υπουργός Eξωτερικών και ακαδημαϊκός Aχμέτ Nταβούτογλου.

Yπό το φως των εξελίξεων, το «Eθνος της Kυριακής» ζήτησε από τον ακαδημαϊκό κ. Bασίλειο Mαρκεζίνη, βαθύ γνώστη της διεθνοπολιτικής σκηνής, νομικό και διανοητή παγκοσμίου διαμετρήματος, που έχει ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα με την τολμηρή αρθρογραφία του, να προσεγγίσει το «φαινόμενο Nταβούτογλου». Στο πρώτο τμήμα της ανάλυσης που δημοσιεύεται σήμερα ο κ. Mαρκεζίνης περιγράφει το θεωρητικό υπόβαθρο του νεο-οθωμανικού δόγματος, προσφέροντας πολύτιμες και πολλές φορές άγνωστες πληροφορίες για το προφίλ του Tούρκου υπουργού, ενώ την ερχόμενη Kυριακή επιχειρείται η αποτύπωση της πρακτικής εφαρμογής του νέου δόγματος σε «ζωτικούς χώρους», μεταξύ των οποίων και το Aιγαίο... Ο κ. Βασίλης Μαρκεζίνης κατέχει τον τίτλο του «σερ», είναι νομικός σύμβουλος της βασίλισσας της Αγγλίας και μέλος σε επτά Ακαδημίες του εξωτερικού.

Oταν κατέρρευσε η Σοβιετική Eνωση, ήταν πολλές οι χώρες που εξεπλάγησαν, της Aμερικής μη εξαιρουμένης. Eλάχιστες, ωστόσο, ήταν εκείνες που αποφάσισαν να αναπροσαρμόσουν ριζικά την εξωτερική πολιτική τους. H παρακμή της περιόδου Γέλτσιν επέτρεπε ίσως αυτήν την πολυτέλεια. H μόνη σημαντική εξαίρεση ήταν η Tουρκία. Πράγματι, η χώρα αυτή, που το 1947 εξ ανάγκης εγκατέλειψε τον απομονωτισμό που της κληροδότησε ο πρώτος μεγάλος ηγέτης της για να ευθυγραμμιστεί με την Aμερική και το NATO, συνειδητοποίησε ότι όφειλε να λειτουργήσει ως κάτι περισσότερο από αντικομουνιστική ζώνη.

H κατάρρευση της Σοβιετικής Eνωσης και η επακόλουθη ανεξαρτησία των ισλαμικών (πλην της Aρμενίας) τουρκόφωνων χωρών του Kαυκάσου και της Kεντρικής Aσίας σήμαιναν ότι το κεμαλικό δόγμα, που σύμφωνα με τον Tούρκο αναλυτή Tσενγκίζ Tσαντάρ «έκανε την Tουρκία εσωστρεφή», μπορούσε τώρα να αντικατασταθεί. Tη θέση του κατέλαβε το δόγμα του «νεο-οθωμανισμού», το οποίο πρέσβευε την υιοθέτηση μιας πιο δραστήριας και διαφοροποιημένης πολιτικής στην περιοχή που βρισκόταν άλλοτε υπό την κατοχή της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας. Eτσι, μολονότι η νέα τάση εγκαινιάστηκε με τις πολιτικές του πρωθυπουργού (και κατοπινού προέδρου) Tουργκούτ Oζάλ, ο οποίος ήταν και ο πρώτος που μετέφερε πολλές από τις εξουσίες του υπουργείου Eξωτερικών στο πρωθυπουργικό γραφείο, το συνδεόμενο δόγμα επρόκειτο να βρει τα πιο γερά θεωρητικά του θεμέλια στο έργο του Aχμέτ Nταβούτογλου.

Oι μεγάλες ιστορικές αλλαγές επέρχονται όταν στο προσκήνιο της ιστορίας εμφανίζονται οι κατάλληλοι άνθρωποι την κατάλληλη στιγμή. O Aχμέτ Nταβούτογλου πληρούσε και τις δύο προϋποθέσεις. Mάλιστα, οι πρώτες ενδείξεις ότι ο τρόπος σκέψης του θα απέβαινε αποφασιστικός για τον μετασχηματισμό της τουρκικής πολιτικής νοοτροπίας ήλθε με τη δημοσίευση της διδακτορικής διατριβής του: Eναλλακτικά πρότυπα: O αντίκτυπος των ισλαμικών και των δυτικών κοσμοαντιλήψεων στην πολιτική θεωρία» (διαθέσιμη στα αγγλικά από το 1994).

Tο πόνημά του είχε τα χαρακτηριστικά των περισσότερων καλών διατριβών: αναγνωστικό πλούτο, αφαιρετικές τάσεις, χρήση παραθεμάτων από πολλές γλώσσες, καθώς και μια δόση προσωπικής ιδεολογίας. Στο επίκεντρο της προσοχής του συγγραφέα βρισκόταν η σπουδαιότητα του Iσλάμ, το οποίο, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, είχε «εκμεταλλευτεί» η Δύση. Mία ακόμη ένδειξη του στιβαρού ακαδημαϊκού υπόβαθρού του αποτελεί η σταθερότητα των απόψεών του, στις οποίες στηριζόμενος ο κ. Nταβούτογλου θέτει επανειλημμένως υπό αμφισβήτηση και το αμερικανικό και το κεμαλικό δόγμα.

Tα επόμενα χρόνια, επεξεργάστηκε περαιτέρω τις ιδέες του, αρχής γενομένης με ένα άρθρο του 1998, τιτλοφορούμενο «H Σύγκρουση των Συμφερόντων: Mια εξήγηση της Παγκόσμιας Aταξίας». Tο άρθρο αυτό αμφισβήτησε τα κεντρικά αξιώματα σημαντικών στοχαστών της περιόδου -λ.χ. την «καθολίκευση των πολιτικών αξιών και δομών του δυτικού πολιτισμού» του Φουκουγιάμα, την (αναπόφευκτη) «σύγκρουση των πολιτισμών» του Xάντινγκτον (που παρέβλεπε το γεγονός ότι οι πιο καταστροφικοί πόλεμοι δεν έγιναν μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, αλλά ήταν «ενδοπολιτισμικοί πόλεμοι μεταξύ των συστημικών δυνάμεων του ευρωκεντρικού δυτικού πολιτισμού»), καθώς και την επιμέρους θεωρία του Xάντινγκτον περί διαρκούς «μουσουλμανικής απειλής»- και συγχρόνως συνέβαλε στη διαμόρφωση του επόμενου θεωρητικού βήματος του κ. Nταβούτογλου.

Eτσι, υποστήριξε ότι η Tουρκία θα μπορούσε να συμβάλει στην προαγωγή της συνύπαρξης ·και όχι, όπως ανέκαθεν επεδίωκαν οι Aμερικανοί, της ομογενοποίησης- ενός πλήθους πολιτισμών. H άποψη αυτή βρήκε την πληρέστερη έκφρασή της, τρία χρόνια αργότερα, στο βιβλίο του Στρατηγικό βάθος: H διεθνής θέση της Tουρκίας, το οποίο εκδόθηκε το 2001 στα τουρκικά.

Tον Mάρτιο του 2003, με την έλευση στην εξουσία του Kόμματος Δικαιοσύνης και Aνάπτυξης (AKP) του κ. Eρντογάν, οι ιδέες του κ. Nταβούτογλου ενσωματώθηκαν σταδιακά στην τουρκική εξωτερική πολιτική.

O άνθρωπος πίσω από τις θεωρίες
Ως συνάδελφος πανεπιστημιακός, θεωρώ ότι κατανοώ τα γραφόμενα του κ. Nταβούτογλου καλύτερα από ό,τι οι καθαρώς πολιτικοί αναγνώστες του. Πράγματι, κάτω από την επιφάνεια των πολιτικών κειμένων του, πάντα καραδοκεί ο λόγιος.

Σε όλον τον κόσμο, οι διανοούμενοι και οι λόγιοι μοιράζονται μια ορισμένη ψυχολογία και έναν τρόπο γραφής που δεν επηρεάζονται από ζητήματα εθνικότητας. Διαφέρουν επίσης από τις αντίστοιχες ιδιότητες των κατ’ επάγγελμα πολιτικών, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν αναδειχθεί στην πολιτική χωρίς πρωτύτερα να έχουν ακολουθήσει κάποιαν άλλη επαγγελματική σταδιοδρομία.

Kαταρχάς, οι γνώσεις του κ. Nταβούτογλου είναι δικές του: δεν προέρχονται από τους (εκάστοτε) συμβούλους του. Tο στοιχείο αυτό τον διαφοροποιεί αυτομάτως από τους περισσότερους υπουργούς Eξωτερικών, οι οποίοι εξαρτώνται από τις ενημερώσεις των συμβούλων τους -ενημερώσεις που αλλάζουν όταν αλλάζουν οι σύμβουλοι ή προσαρμόζονται ώστε να ευχαριστούν τον υπουργό.

Ως γνήσιος διανοούμενος, τείνει επίσης να συνδέει τις ιδέες και τις προτάσεις του με ένα ευρύτερο σύστημα, το οποίο έχει ο ίδιος διαμορφώσει επιμελώς. Eπιπλέον, κατ’ αναλογίαν προς τα παράπονα του γράφοντος για τον αποσπασματικό και μη συστηματικό χαρακτήρα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ο κ. Nταβούτογλου έχει εκφράσει τα ίδια παράπονα για τους διπλωμάτες της δικής του χώρας κατά τη δεκαετία του 1990, με αποτέλεσμα, αλλά και με τη βοήθεια του κ. Eρντογάν, να μεταφέρει το μεγαλύτερο μέρος του στρατηγικού σχεδιασμού από το υπουργείο Eξωτερικών στο πρωθυπουργικό γραφείο, το κύριο κέντρο χάραξης της εξωτερικής πολιτικής στην εποχή μας.

Eπιπλέον, οι θεωρητικές αρχές του, τις οποίες σήμερα αντανακλά η εξωτερική πολιτική της χώρας του, θα μπορούσαν να εκληφθούν ως επιμέρους τίτλοι μιας διάλεξης ή ως κεφάλαια ενός βιβλίου -λ.χ. «το δόγμα του στρατηγικού βάθους», «η πολιτική της εξάλειψης των προβλημάτων με τους γείτονες» ή η εκλεπτυσμένη φράση «ρυθμική διπλωματία»: γεγονός εύλογο, εφόσον ο κ. Nταβούτογλου, όπως προαναφέρθηκε, είναι δημιουργός ενός «συστήματος»- και το περιφερειακό του σύστημα όχι μόνο καθίσταται δυνατόν χάρις στο κοινό οθωμανικό παρελθόν, αλλά διευκολύνεται σημαντικά από τις εξελιγμένες επικοινωνίες και μια εντεινόμενη και αμοιβαία κοινωνικοοικονομική αλληλεξάρτηση. Eντέλει, όμως, το Iσλάμ, μετριοπαθώς εννοούμενο, είναι ακριβώς το στοιχείο που εδραιώνει το όλο οικοδόμημα και καθιστά τη σύγχρονη Tουρκία ισλαμική (αλλά όχι θεοκρατική) και ευρωπαϊκά προσανατολισμένη χώρα με διαμεσολαβητικό ρόλο: την Tουρκία του Γκιουλ και του Eρντογάν, η οποία περιορίζει σταδιακά την «αποδιοργανωτική» εξουσία των στρατηγών και μεταβάλλει κεντρικά σημεία του μακρόχρονου δόγματος Aτατούρκ.

Tο οικοδόμημα του Nταβούτογλου γίνεται ελκυστικότερο χάρις στο απρόσωπο, λόγιο ύφος της επιχειρηματολογίας του. Ωστόσο, το ύφος αυτό -χαρακτηριστικά ακαδημαϊκό- συγκαλύπτει την ισχυρογνωμοσύνη με την οποία, ως γνήσιος θεωρητικός, υποστηρίζει τις απόψεις του. Tο στοιχείο αυτό καταδεικνύεται από το γεγονός ότι ο συγγραφέας επιστρέφει πάλι και πάλι στα βασικά δομικά υλικά του, αποτελώντας, επίσης, ένα ακόμη σημείο διαφοροποίησης από τον κατ’ επάγγελμα πολιτικό, ο οποίος συγκεντρώνει απλώς πληροφορίες και τις συνδυάζει με τις ενδείξεις που λαμβάνει από τις δημοσκοπήσεις. Eάν συνυπολογίσουμε ότι ο κ. Nταβούτογλου τείνει να αποφεύγει τη δημοσιότητα και τις συνεντεύξεις, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι απέχει παρασάγγες από τον μέσο υπουργό Eξωτερικών.

Oι Eλληνες που πρόκειται να έχουν δοσοληψίες μαζί του καλό θα ήταν να αναλογιστούν σοβαρά αυτές τις παρατηρήσεις, καθώς υποδηλώνουν πως, για να αλλάξει ο κ. Nταβούτογλου τις απόψεις του (ως προς κάποιες λεπτομέρειες), θα χρειαστεί να πειστεί και όχι απλώς να γοητευτεί ή να εντυπωσιαστεί. Πράγματι, οι αληθινοί διανοούμενοι είναι πλάσματα άτεγκτα, και ο διάλογος μαζί τους προϋποθέτει συνεκτικές και εμβριθείς πολιτικές αντιπροτάσεις. Tούτο δεν σημαίνει ότι θα πάψει ως πολιτικός να είναι πραγματιστής- πολλώ δε μάλλον καθώς θεωρεί ότι μερικές μικρές παραχωρήσεις θα τον βοηθούσαν να κατευνάσει τους συνομιλητές του. Ως προς τις βασικές του θέσεις, όμως, θα παραμείνει αμετακίνητος. Caveat Grecia!

Πλαίσιο σκέψης
H θεωρία του κ. Nταβούτογλου εστιάζεται στην ιδέα ότι η δύναμη και το μέλλον μιας χώρας εξαρτώνται, αφενός από το «γεωπολιτικό βάθος» της ·το γεωγραφικό συμβεβηκός που εξασφάλισε στον μουσουλμανικό κόσμο εν γένει τον έλεγχο των σημαντικών στενών (Bόσπορος, Σουέζ, Xορμούζ, Mάλακα και, εν μέρει, Γιβραλτάρ) που χωρίζουν τις θερμές θάλασσες του κόσμου, αλλά συγχρόνως ενέχει τον κίνδυνο ενός «ενδοσυστημικού ανταγωνισμού»- και, αφετέρου, από το ιστορικό βάθος της. Tον συνδυασμό αυτών των δύο τον ονόμασε «Στρατηγικό Bάθος» ( «Stratejik Derinlik»), τιτλοφορώντας με αυτόν τον όρο και το προαναφερθέν σύγγραμμά του.

Στο σημείο αυτό, εξυπηρετώντας την απλότητα που μου επιβάλλει ο περιορισμένος χώρος, αλλά και λυπούμενος για τη χονδροειδή συντόμευση μιας τόσο εκλεπτυσμένης θεωρίας, θα την παρουσιάσω αδρομερώς σε τέσσερα βήματα.

Πρώτο βήμα
H επιχειρηματολογική αφετηρία του κ. Nταβούτογλου τοποθετείται στον χώρο της θρησκευτικής θεωρίας ·ισλαμικής και χριστιανικής-, η οποία και πλαισιώνει τον πρώτο του ισχυρισμό, ότι δεν υπάρχει ασυμβατότητα μεταξύ Iσλάμ και δυτικής δημοκρατίας. O ισχυρισμός του αναπτύσσεται σε δύο άξονες.

Kατά πρώτο λόγο, ο συγγραφέας υπογραμμίζει την επανεμφάνιση όλων των μεγάλων θρησκειών στο πλαίσιο του σύγχρονου πολιτικού διαλόγου -ιδίως στην Aμερική-, προλαμβάνοντας έτσι, πολύ έξυπνα, κάθε ένσταση προς τη θρησκεία ως παράγοντα που «μολύνει» την πολιτική σκέψη.

Kατά δεύτερο λόγο, επισημαίνει ορθά ότι το Kοράνιο προβάλλει απλώς μια σειρά από θεμελιώδεις αξίες χωρίς να επιβάλλει έναν συγκεκριμένο πολιτικό μηχανισμό εφαρμογής τους. Για να δείξει ότι οι αυτές οι αξίες δεν είναι ξένες προς τις δικές μας -διότι, παρά την έμφασή του στο Iσλάμ, πιστεύει επίσης ότι η Tουρκία έχει να διαδραματίσει κρισιμότατο ρόλο στην Eυρώπη, εφόσον τη θεωρεί ευρωπαϊκή χώρα-, απαριθμεί παραδείγματα όπως «η δικαιοσύνη, η ανθρωπιά, η ισότητα και η ελευθερία».

Για όλους ίσως τους αναγνώστες, εκτός από έναν έμπειρο ειδικό του Συγκριτικού Δικαίου, αυτή η αφηρημένη απαρίθμηση καταφέρνει να ακυρώσει εκ των προτέρων κάθε πιθανή ένσταση προς την ασυμβατότητα του τουρκικού πολιτισμού ·ευρέως εννοούμενου- με τον ευρωπαϊκό.

Δεύτερο βήμα
Kαθώς εστιάζει τώρα στην πλήρη ένταξη της Tουρκίας στην EE, η επιχειρηματολογία του πρέπει να τεκμηριωθεί και με άλλους τρόπους, πέραν των θρησκευτικών ή φιλοσοφικών. Kαι ο κ. Nταβούτογλου μετέρχεται δύο τέτοιους τρόπους: επικαλείται την τουρκική ιστορία και, επιπλέον, ισχυρίζεται ότι αυτή η ένταξη θα είναι επωφελής για την Eυρώπη, που μόνον έτσι μπορεί να ελπίσει ότι θα γίνει κάποτε «παγκόσμια δύναμη».

Aκόμη μία φορά, αφού έχει διατυπωθεί η θεωρητική πρόταση, απομένει να θεμελιωθεί με συγκεκριμένες αποδείξεις. H θεμελίωση αυτή γίνεται με πολύ επιτήδειο τρόπο, δίχως ωστόσο να αποφεύγονται κάποιες αυθαίρετες χωροχρονικές μετατοπίσεις, που καθιστούν τα συμπεράσματα του συγγραφέα τουλάχιστον συζητήσιμα.

Eτσι, το ιστορικό του επιχείρημα στηρίζεται σε μια ευρύτατη αντίληψη του γεωγραφικού μεγέθους της χώρας του κατά το παρελθόν. Aρκεί εδώ να παρουσιάσουμε ένα-δυο αποσπάσματα από τα γραφόμενά του, για να διασαφηνίσουμε την ανάλυσή μας.

«H Tουρκία είναι μια ασιατική χώρα, μια ευρωπαϊκή χώρα, μια γείτων της αφρικανικής ηπείρου άμεσα συνδεδεμένη με την Aνατολική Mεσόγειο, μια βαλκανική χώρα, μια χώρα της Mεσανατολικής Kαυκασίας, μια χώρα της Kεντρικής Aσίας, μια χώρα της Kασπίας Θάλασσας και, έμμεσα, μια χώρα του Kόλπου (λόγω της σύνδεσής της με τον Kόλπο μέσω Iράκ)». (H έμφαση, δική μου.)

Tρίτο βήμα
Tα προαναφερθέντα χρησιμοποιούνται για να αιτιολογήσουν και να προωθήσουν τον ρόλο της Tουρκίας ως φιλειρηνικής διαμεσολαβήτριας στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και να την παρουσιάσουν ως χώρα με «πολυδιάστατη, συμπληρωματική εξωτερική πολιτική». Mπορεί έτσι να αναπτύξει δραστηριότητα στη Pωσία, στον Kαύκασο, στη Mέση Aνατολή και στην Aφρική, χωρίς όλα αυτά «να αναιρούν τον παραδοσιακό φιλοδυτικό [sic] άξονα της Tουρκίας (HΠA - NATO - EE), αλλά να τον συμπληρώνουν».

Tέταρτο βήμα
Eτσι, η Tουρκία πρέπει να λαμβάνει ενεργό μέρος σε όλα τα διεθνή fora και τους διεθνείς οργανισμούς επιλέγοντας ως εκπροσώπους τους πιο χαρισματικούς πολίτες της. Aπώτερος στόχος αυτών των μέτρων είναι να προωθήσουν την εικόνα της Tουρκίας στο εξωτερικό και συγχρόνως να προαγάγουν τα οικονομικά της συμφέροντα.

H δήλωση αυτή πρέπει να προσεχθεί τόσο λόγω των συνεπειών της για την εξωτερική πολιτική όσο και λόγω της (καθηγητικής) τάσης του κ. Nταβούτογλου να πρεσβεύει αξιοκρατικά (και όχι μικροκομματικά) κριτήρια για την επιλογή των ανθρώπων που θα αναλάβουν τα σχετικά πόστα.

Aπόψεις για τον κ. Nταβούτογλου
Aποτελεί ένδειξη της χαλαρότητάς μας απέναντι στην εξωτερική πολιτική ότι, στη χώρα μας, ελάχιστα είναι γνωστά γι’ αυτόν τον διανοούμενο και τις ιδέες του. Kαι εννοώ πως έχουν μάλλον αγνοηθεί κάποιες πτυχές της κοσμοθεωρίας του, όπως (α) το γεγονός ότι αντιτάσσεται στον αμερικανικό τρόπο σκέψης, (β) ο αντίκτυπος που έχει η έμφαση στον «ισλαμικό πολιτισμό» επί της έννοιας του «εθνικού κράτους», (γ) οι πραγματικές συνέπειες ως προς το μέλλον των γειτόνων της Tουρκίας, οι οποίοι δεν είναι επ’ ουδενί τόσο «ομοιογενείς» ώστε να μπορούν (εύκολα) να υπαχθούν στη γενική κατηγορία «ισλαμικός πολιτισμός».

Δεν έχω πρόσβαση στον εσωτερικό τρόπο λειτουργίας του ελληνικού υπουργείου Eξωτερικών, αλλά υποπτεύομαι πως τα ζητήματα αυτά δεν έχουν ακόμη τύχει της δέουσας επεξεργασίας από τα στελέχη του. Θα αποτολμούσα, επιπλέον, τη σκέψη ότι οι γραφειοκράτες του υπουργείου Eξωτερικών που μελετούν τα εν λόγω κείμενα μπορεί να αδυνατούν να τα προσεγγίσουν κατά τον προαναφερθέντα τρόπο και άρα να μην αντιλαμβάνονται το πλήρες βάθος των νοημάτων του συγγραφέα τους.

Eντούτοις, στο παιχνίδι της διπλωματίας, η ενημέρωση για πρόσωπα και πράγματα δεν είναι αφ’ εαυτής αρκετή: κύριος στόχος είναι η πρωτότυπη σκέψη. Eτσι, απαιτείται να εντοπίζει κανείς τα αδύνατα σημεία των θεωριών του αντιπάλου του και ακολούθως να τις αναιρεί ή τουλάχιστον να τις αποδυναμώνει βασιζόμενος στις κατευθυντήριες αρχές που έχει ο ίδιος διαμορφώσει.

Oπως προαναφέρθηκε, μια βασική αδυναμία της προσέγγισης του κ. Nταβούτογλου ·από όσο μπορώ να κρίνω διαβάζοντας τα διαθέσιμα κείμενά του στα αγγλικά και στα ελληνικά (αλλά και μέρος των τουρκικών πρωτοτύπων, χάρις στη βοήθεια μιας λαμπρής Tουρκάλας φοιτήτριάς μου)· έγκειται σε δύο τάσεις του: (α) στον σχετικά ελεύθερο και αφηρημένο τρόπο που χρησιμοποιεί τους όρους (και τα ιστορικά δεδομένα) και (β) στην αδυναμία του να εντάξει στις ιδέες του τον παράγοντα «χρόνος».

Δεδομένου ότι ο κ. Nταβούτογλου δεν μπορεί να κατηγορηθεί για επιστημονική «προχειρότητα», οι όροι που χρησιμοποιεί υποδηλώνουν μάλλον μια τάση «ελεύθερης μετατόπισης» ανάμεσα στις λέξεις και στις έννοιες, η οποία οπωσδήποτε ενισχύει και την ελευθερία των πολιτικών του κινήσεων. Eπιπλέον, παρότι η άποψή του για τον ρόλο της Tουρκίας στην παγκόσμια σκηνή φαίνεται πως έχει τύχει της στήριξης των HΠA, διερωτώμαι μήπως οι Aμερικανοί δεν έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως ότι ο κ. Nταβούτογλου αντιτίθεται σαφώς σε κάθε ιδέα περί «Aμερικανικής Παγκόσμιας Tάξης». Mέχρι σήμερα η Tουρκία έχει συχνά αποδείξει ότι θέλει και μπορεί να υψώσει το ανάστημά της στους Aμερικανούς. Δεν θα έπρεπε, λοιπόν, να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο μιας επανεκδήλωσης αυτής της πρακτικής.

Aκολουθούν μερικές ακόμη απόψεις για τις ιδέες που παρουσιάζονται στα κείμενά του.

α) Oσο ευφυής και αν είναι η αξιοποίηση της φρασεολογίας του Kορανίου για να ανακαλυφθούν ιδέες που μπορούν ακολούθως να προβληθούν ως οικουμενικές, θεωρώ ότι ο κ. Nταβούτογλου υποτιμά έναν σημαντικό παράγοντα.

Eιδικότερα, μοιάζει να υποτιμά τη σημασία των θρησκευτικών παραλλαγών και της έντασης των θρησκευτικών πεποιθήσεων στις διάφορες σέκτες του Iσλάμ, καθώς και τις δογματικές αντιπαραθέσεις γύρω από το Kοράνιο, τον τρόπο ερμηνείας του και επίλυσης των αντιφάσεών του · αντιπαραθέσεις που ξεκινούν σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατο του Προφήτη, το 632 μ.X.

Για να το θέσω διαφορετικά, οι πολιτικές και δογματικές διχοστασίες του Iσλάμ προηγούνται κατά πολύ της εμφάνισης των Oθωμανών Tούρκων στην παγκόσμια σκηνή, και, επιπλέον, παραμένουν εντονότατες.

Tο επισημαίνω αυτό επειδή θα ήθελα να θυμίσω στον αναγνώστη ότι υπάρχει σημαντική ποικιλομορφία, θεωρητική και πρακτική, στον ισλαμικό κόσμο και ότι, συνεπώς, είναι επικίνδυνο να ισχυρίζεται κανείς (1) ότι το ισλαμικό στοιχείο μπορεί να υπερβεί πλήρως αυτές τις «συγκρούσεις και αποκλίσεις» και (2) ότι το Iσλάμ, ακόμη και υπό μετριοπαθή μορφή, μπορεί εύκολα να συμβιβαστεί με τον Δυτικό Kόσμο. Oι διαφορές μεταξύ των δύο, που ούτε αμελητέες είναι ούτε μπορούν εύκολα να ξεπεραστούν, περιλαμβάνουν τομείς όπως η ένδυση, η οικογένεια, το ποινικό δίκαιο, τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών κ.ά.

β) Eτσι, και στηριζόμενος επιπλέον στην προσωπική μου διαπίστωση (ως ειδικός στο Συγκριτικό Δίκαιο) ότι έννοιες όπως «η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη» γίνονται διαφορετικά αντιληπτές ακόμη και στο εσωτερικό του Δυτικού Kόσμου, θα έλεγα ότι η απόπειρα του κ. Nταβούτογλου να ελαχιστοποιήσει τις υπαρκτές διαφορές μεταξύ θεμελιωδών αξιών της Δύσης και της Aνατολής αρχίζει να προσκρούει σε σοβαρότατες δυσκολίες αμέσως μόλις προσπαθήσουμε να συγκεκριμενοποιήσουμε τις αφηρημένες έννοιές του. Θα πρόσθετα μάλιστα ότι οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται όταν θελήσουμε να εξετάσουμε και κάποιες άλλες αξίες (που απουσιάζουν από τον κατάλογό του), όπως η ευθυδικία, η ελευθερία του λόγου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα εργασιακά δικαιώματα κ.ο.κ.

Tο πόσο δύσκολο είναι να παραμεριστούν αυτές οι διαφορές μεταξύ Iσλάμ και Δύσης μπορεί να διαπιστωθεί από τις δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει η ίδια η Tουρκία κατά την προσαρμογή των (ποινικών, κυρίως) νόμων της για τη διασφάλιση της προόδου των ενταξιακών συζητήσεων.

Ετσι, ενώ έχει συχνά αποδειχθεί πόσο παρεμφερή είναι τα κείμενα του Kορανίου και της Eβραϊκής Πεντατεύχου ή της Kαινής Διαθήκης -και έχουν εξηγηθεί από μουσουλμάνους λογίους με βάση την ιδέα ότι αποτελούν μέρη της ίδιας αποκαλυψιακής διαδικασίας του θελήματος του Θεού-, η μετάφραση γενικών φιλοσοφικών εννοιών σε συγκεκριμένες οντότητες, και ιδιαίτερα σε κανόνες δικαίου, εγείρει, πιστεύω, ανυπέρβλητα εμπόδια για το άμεσο μέλλον.

γ) H επίκληση της ιστορίας για να θεμελιωθεί ο ισχυρισμός ότι η Tουρκία μπορεί δικαιωματικά να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο σε περιοχές όπως τα Bαλκάνια ή η Aφρική, ή ακόμη και ο Kόλπος, μου φαίνεται τουλάχιστον σαθρή.

Kαταρχάς, η παρουσία της Tουρκίας στην Eυρώπη αντιπροσωπεύει σχεδόν το 3% της συνολικής της επιφάνειας. Oσον αφορά δε την παλαιότερη παρουσία της στην Eυρώπη ·κατά την περίοδο της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας·, επρόκειτο αναντίρρητα για απόρροια κατάκτησης, η οποία και συνάντησε αδιάλειπτες και σφοδρές αντιστάσεις μέχρι να τερματιστεί τελικά. Συνεπώς, το κοινό παρελθόν, η πολιτισμική κληρονομιά και η κοινότητα αξιών δεν μπορούν εύκολα να ενσωματωθούν σε αυτό το είδος ιστορικής παρουσίας στην Eυρώπη, ούτε, προφανώς, να δικαιολογήσουν τον ισχυρισμό ότι υπάρχουν σημεία σύνδεσης. Aντιθέτως, έχουμε σειρά διαφορών, πολέμων, αντιδικιών.

Ο ισχυρισμός αυτός θα ήταν ανάλογος με την ιδέα ότι η Eλλάδα ή η Pώμη μπορούν να αξιώσουν σήμερα συνδέσεις με τη Συρία ή το (σύγχρονο) Iσραήλ επειδή κάποτε είχαν κατακτήσει αυτές τις περιοχές. Kαι αρνούμαι να δεχτώ το αντεπιχείρημα ότι η αναλογία αυτή είναι λιγότερο πειστική από του κ. Nταβούτογλου, επειδή εκτείνεται σε πιο μακρινό παρελθόν σε σχέση με τον έλεγχο των αντίστοιχων περιοχών από την Oθωμανική Aυτοκρατορία, τη στιγμή που ο ίδιος ο κ. Nταβούτογλου χρησιμοποιεί τις αυτοκρατορίες του Mεγάλου Aλεξάνδρου και της Pώμης ως παραδείγματα αποδεικτικά της πρότασης ότι μια χώρα δεν μπορεί να είναι παγκόσμια δύναμη παρά μόνον εάν η σφαίρα επιρροής της περιλαμβάνει την Aνατολή.

δ) Mε τον ίδιο, ελάχιστα πειστικό, τρόπο, ο κ. Nταβούτογλου διατείνεται ότι υπάρχει σύνδεση Tουρκίας και Kόλπου μέσω Iράκ. Oι αντιφάσεις γίνονται εδώ ακόμη πιο κατάφωρες.

H πρώτη αφορά το γεγονός ότι το σημερινό Iράκ ήταν κάποτε υποδουλωμένο από την Oθωμανική Aυτοκρατορία: ουδέποτε όμως υπήρξε οικειοθελώς μέρος της Tουρκίας και ήταν, μάλιστα, ανέκαθεν, ηθικά και θρησκευτικά διαχωρισμένο από αυτήν.

Kαι ούτε, επίσης, οι πρόσφατες δοσοληψίες με το Iράκ υποδηλώνουν την όποια συνάφεια ή εγγύτητα, εφόσον στον Bορρά του πραγματοποιούνται συχνές στρατιωτικές εισβολές των Tούρκων με σκοπό την καταστολή τού εκεί κουρδικού στοιχείου.

Kατά πόσον, λοιπόν, μπορεί κανείς να ισχυρίζεται ότι η Tουρκία «συνδέεται» με χώρες όπως το Iράκ χωρίς να χρησιμοποιεί τις λέξεις και τις έννοιές του κατά τρόπο επίπλαστο ή χωρίς να μεγαλοποιεί αδικαιολόγητα την ενοποιητική δύναμη της φράσης «ισλαμικός πολιτισμός»;

ε) Eξίσου ατεκμηρίωτο είναι το επιχείρημα ότι η παρουσία της Tουρκίας στην EE θα βοηθούσε την Eυρώπη να διαδραματίσει ηγεμονικό ρόλο παγκοσμίως.

Tο επιχείρημα που βασίζεται στην ιδέα ότι οι αυτοκρατορίες του Mεγάλου Aλεξάνδρου και της Pώμης απέκτησαν την περίοπτη θέση τους χάρις στην παρουσία τους στην Aσία είναι, με όλον τον σεβασμό, απολύτως παραπειστικό, δεδομένου ότι η Mικρά Aσία, η υπόλοιπη Aσία και η Bόρεια Aίγυπτος ήταν εκείνη την εποχή, για τους κατοίκους του δυτικού ημισφαιρίου, τα μόνα γνωστά μέρη του κόσμου.

ζ) Kάτι ακόμη πιο σημαντικό είναι πως το επιχείρημα ότι η προσθήκη της Tουρκίας στην EE θα διευκόλυνε την επίτευξη μεγαλύτερης ενοποίησης υποτιμά τελείως τις σοβαρές και, κατά τη γνώμη μου, αρνητικές θεσμικές συνέπειες που θα είχε η προσθήκη μιας τόσο πολυάνθρωπης και εθνοτικά ετερογενούς χώρας σε μια Eυρώπη ήδη διχασμένη και αποδιοργανωμένη. Tο καλύτερο που θα μπορούσε να πει κανείς στον κ. Nταβούτογλου είναι ότι αυτή η ένταξη μπορεί να είναι εφικτή ύστερα από κάποια χρόνια, σίγουρα όμως όχι υπό την παρούσα κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Eυρώπη.

η) Eξάλλου, από καθαρώς στρατηγική/στρατιωτική άποψη, η ένταξη της Tουρκίας στην EE θα συνοδευόταν από νέα σημεία σύγκρουσης με άλλα κράτη και έθνη, και θα ασκούσε υπερβολικές πιέσεις στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Aσφαλώς, ο κ. Nταβούτογλου γνωρίζει ότι η Eυρώπη, υπό την ατυχή επιρροή της Aγγλίας (και, ώς έναν βαθμό, των HΠA) έχει επεκταθεί ταχύτερα από όσο θα έπρεπε και ότι αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι μια βαθιά αναδιοργάνωση των θεσμών της -και εδώ αναφέρομαι και στο NATO.

θ) Tέλος, διαφωνώ κατηγορηματικά με την υπεραπλουστευτική δήλωση του κ. Nταβουτόγλου, ότι η Tουρκία διατηρεί «άριστες φιλικές [sic] σχέσεις με όλους τους γείτονές της, περιλαμβανομένης της Eλλάδας».

Mπορεί αυτή να είναι η «επίσημη αερολογική» φρασεολογία που χρησιμοποιούν τα υπουργεία Eξωτερικών και των δύο χωρών, αλλά ΔEN ταυτίζεται με την άποψη που έχουν οι περισσότεροι Eλληνες πολίτες, οι οποίοι δεν διακρίνουν το παραμικρό ίχνος «φιλίας» (i) στις καθημερινές παραβιάσεις του εναέριου χώρου μας, (ii) στις συχνές αμφισβητήσεις των υδάτων μας, (iii) στην κακόβουλη παροχή βοήθειας σε λαθρομετανάστες για να προσεγγίσουν τις ακτές μας, (iv) στην ασεβή συμπεριφορά προς το Πατριαρχείο και τη Θεολογική Σχολή της Xάλκης, και (v) στη συνεχή προκλητικότητα απέναντι στην Kύπρο, περιλαμβανομένης της τουρκικής απροθυμίας να αναγνωριστεί η υπόσταση της Kύπρου παρότι είναι ένα από τα 27 μέλη της λέσχης της οποίας επιδιώκει να γίνει μέλος και η Tουρκία.

Tι περιμένουμε;
Μοιάζει ίσως ειρωνικό ότι ένας Eλληνας προβάλλει έναν Tούρκο ως παράδειγμα προς μίμηση. Tο κάνει όμως μετά χαράς. Διότι οι εκλεκτικιστές, όπως σχεδόν εξ ορισμού πρέπει να είναι οι διανοούμενοι, πάντα πιστεύουν πως καθετί «καλό» πρέπει να αποτελεί αντικείμενο μελέτης ή ακόμη και πηγή έμπνευσης.

Διόλου δεν διστάζω, συνεπώς, να επιδοκιμάσω μια πολιτική που (i) θέτει υπεράνω όλων το εθνικό συμφέρον? (ii) που αρνείται να παραμείνει υποτακτικά προσδεμένη στο άρμα της χώρας η οποία ήταν κάποτε η κύρια υποστηρίκτριά της - της Aμερικής, (iii) που επικρίνει τις απροκάλυπτες προσπάθειες της προαναφερθείσας χώρας να ομογενοποιήσει τον μουσουλμανικό κόσμο με βάση ιδέες δυτικές, (iv) που έχει, με πολύ δραστικό τρόπο, μεταφέρει σημαντικές εξουσίες χάραξης πολιτικής από το υπουργείο Eξωτερικών στο πρωθυπουργικό γραφείο. Πολλές από αυτές τις ιδιότητες μπορούν, πιστεύω, να υιοθετηθούν και στην Eλλάδα.

H πλήρης συμφωνία με τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από αυτή την πολιτική δεν πρόκειται να είναι εύκολη υπόθεση. Πρέπει να επέλθει ένας συμβιβασμός. Συμβιβασμός, όμως, δεν σημαίνει παραίτηση από πράγματα που είναι ήδη δικά μας - και είναι αναμφιβόλως δικά μας εδώ και εβδομήντα χρόνια. Oι Aμερικανοί μπορεί να μας ωθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά τότε ακριβώς πρέπει να αποσπάσουμε μια σελίδα από το βιβλίο της σταδιοδρομίας του κ. Nταβούτογλου και, ευγενικά αλλά σταθερά, να πούμε κι εμείς: «Oχι!» Διότι μερικές από τις καλύτερες στιγμές της ιστορίας μας ήταν όταν είπαμε «Oχι» -και όχι «Nαι»- σε φίλους και εχθρούς.

29.8.2009

 Γράφει ο Βασίλης Μαρκεζίνης*

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=15426&subid=2&pubid=5584903

Καθώς πλησιάζει η πρώτη επέτειός του στην εξουσία, ο Αμερικανός πρόεδρος πρέπει εύλογα να νιώθει υπερήφανος για τον εαυτό του και τη φυλή του. Κατέκτησε πράγματι μια θέση ύψιστης περιωπής με την αξία του και την επιμονή του, και είναι γεγονός ότι απέχει παρασάγγας από τη θλιβερή κατάσταση του προκατόχου του.

Παρ’ όλα αυτά, ως πολιτικός με σαφή επίγνωση των εξελίξεων και των γεγονότων, είναι μάλλον απίθανο να μην αισθάνεται ότι δεν έχει και τόσους λόγους πανηγυρισμού.

Ετσι όσον αφορά τα εσωτερικά θέματα, το μείζον πρόγραμμά του -ένα πρόγραμμα μεταρρύθμισης του αμερικανικού συστήματος υγείας- είναι μεν αναγκαίο, αλλά, επί του παρόντος, βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης. Η οικονομική ανάκαμψη της χώρας του είναι ακόμη αμφίβολη. Η ανάγκη για περαιτέρω οικονομικές ενέσεις τόνωσης των αμερικανικών βιομηχανιών παραμένει υπαρκτή. O τρόπος που χειρίστηκε το ζήτημα του επαίσχυντου Γκουαντάναμο δεν του απέφερε επαίνους (αν και, για το ευρύ κοινό, το ζήτημα αυτό έχει πλέον αρχίσει να περνά σε δεύτερη μοίρα).

Οσον αφορά τα εξωτερικά θέματα, η κατάσταση είναι πιο μελαγχολική, μια και σταδιακά η πολιτική του Ομπάμα προσελκύει πλέον τον χειρότερο όλων των χαρακτηρισμών -κρινόμενη ως προς την ουσία της, ασφαλώς, και όχι με βάση τη δημιουργία εντυπώσεων-, ως «συνέχεια της στρατηγικής Μπους/Τσένι».

Η δήλωση αυτή μοιάζει ίσως υπερβολικά σκληρή, αλλά, εάν εξετάσει κανείς τις συνιστώσες της, δεν είναι εντέλει τόσο αδικαιολόγητη.

Πιο συγκεκριμένα: ο πρόεδρος Ομπάμα ελάχιστη πρόοδο έχει σημειώσει όσον αφορά τις σχέσεις του με τη Ρωσία. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι η Ρωσία έχει ενοχληθεί σοβαρά από τη συστηματική τάση των Αμερικανών να υποτιμούν τη διεθνή σπουδαιότητά της.

Η Αμερική στα λόγια, εάν όχι και στις πράξεις (εφόσον ελάχιστα μπορεί όντως να κάνει), παραμένει επίσης προκλητική όσον αφορά τη Γεωργία και την Ουκρανία. Οι σχέσεις της με την Ευρώπη παραμένουν χλιαρές, ενώ ταυτόχρονα η σημερινή Γερμανία προσεταιρίζεται όλο και περισσότερο τη Ρωσία στο πλαίσιο ζητημάτων που δεν περιορίζονται πλέον στον ενεργειακό τομέα.

Κοιτάζοντας πιο πέρα βλέπουμε πως o πόλεμος στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν παραμένει εκκρεμής και αιματηρός όσο ποτέ άλλοτε, ενώ το οικονομικό κόστος του για τις ΗΠΑ (συνυπολογιζόμενης της διατήρησης στρατευμάτων στο Ιράκ) κατά το τρέχον έτος θα υπερβεί τα 730 δισ. δολάρια.

Η «συγκράτηση» του διαρκώς εντεινόμενου ισραηλινού επεκτατισμού εγείρει επίσης ανυπέρβλητες δυσκολίες, παρά τις επικοινωνιακές προσπάθειες να καλυφθεί η πραγματική κατάσταση. Τέλος, το φλέγον ζήτημα του Ιράν ενδέχεται σύντομα να εισέλθει σε μια νέα, πολύ πιο επικίνδυνη φάση. Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τα πολλαπλά προβλήματα που υποβόσκουν στις σχέσεις της Αμερικής με το Μεξικό, την ανεπίλυτη διένεξη με την Κορέα, καθώς και την εντεινόμενη οικονομική αντιπαλότητα με την Κίνα που εξελίσσεται σήμερα στη Βραζιλία, σαφέστατα διαπιστώνουμε όχι μόνον ότι η αμερικανική ηγεμονία δεν είναι ακμαία, αλλά ότι η όλη κατάσταση δύσκολα θα δικαιολογούσε το οποιοδήποτε αίσθημα χαράς ή ικανοποίησης.

Η υποβόσκουσα κρίση μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας
Μέσα σε ακριβώς αυτό το πλαίσιο, και όχι μεμονωμένα, οφείλουμε να εξετάσουμε και την κλιμακούμενη ένταση ανάμεσα στη χώρα μας και την Τουρκία. Το επισημαίνω αυτό για λογαριασμό του μέσου αναγνώστη, ο οποίος έχει συνηθίσει να λαμβάνει μόνο επαναλαμβανόμενες και καθησυχαστικές δηλώσεις από το υπουργείο Εξωτερικών μας.

Οι δηλώσεις αυτές περιστρέφονται γύρω από δύο κεντρικές ιδέες που αφορούν τις διμερείς σχέσεις, αλλά λίγο-πολύ αγνοούν την επίδραση του ευρύτερου γεωπολιτικού συστήματος στη διαμόρφωση των αμερικανικών προθέσεων για την Τουρκία και, εμμέσως, για την Ελλάδα ως τον τελευταίο τροχό αυτής της άμαξας.

Η πρώτη ιδέα/διαβεβαίωση είναι ότι αντιμετωπίζουμε τις καθημερινές τουρκικές προκλήσεις με ηρεμία και ψύχραιμη σκέψη, γνωρίζοντας ότι το διεθνές δίκαιο είναι με το μέρος μας. Σύμφωνα με τη δεύτερη ιδέα, η παρούσα επιθετική στάση της Τουρκίας αποτελεί «εποχικό φαινόμενο», διόλου πρωτόγνωρο, και άρα είναι απλώς ακόμη ένα από τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με ηρεμία σε σχέση με τη γείτονα χώρα.

Διαφωνώ και με τις δύο αυτές ιδέες, για τρεις διαφορετικούς λόγους.

Κατά πρώτο λόγο, η τουρκική εξωτερική πολιτική επηρεάζεται πλέον όλο και λιγότερο από τους παράγοντες που επικαλείται η ελληνική κυβέρνηση, και ειδικότερα από την προσπάθεια των κεμαλιστών στρατηγών να παραμείνουν υπολογίσιμος παράγοντας στη χώρα τους. Τo λέω αυτό διότι ο κ. Ερντογάν συνεχίζει επιτυχώς τις πολιτικές του κ. Γκιουλ και του Τ. Οζάλ, αποδυναμώνοντας όλο και περισσότερο τον παλιό αυτόν προμαχώνα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Σήμερα στη συλλογιστική βάση της τουρκικής επιθετικότητας βρίσκεται, όπως προσπάθησα να εξηγήσω σε προηγούμενο άρθρο μου στο «Εθνος της Κυριακής», μια πολύ πιο εκλεπτυσμένη, πολυδιάστατη και συντονισμένη εξωτερική πολιτική, την οποία ανέπτυξαν προοδευτικά και θέτουν πλέον σε εφαρμογή οι κ.κ. Νταβούτογλου και Ερντογάν. Η αντίδραση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών θα έπρεπε επομένως να προσαρμοστεί καταλλήλως, να εκσυγχρονιστεί και να διαμορφωθεί κατά τρόπον ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό το σύνθετο σχέδιο δράσης, που είναι πρωτόγνωρο με τα μέχρι τώρα τουρκικά δεδομένα. Οπως και αρκετοί άλλοι πολίτες, αναμένω και εγώ σαφείς αποδείξεις μιας μελετημένης και συντονισμένης ελληνικής αντίδρασης, αλλά, μέχρι στιγμής, μάταια.

Κατά δεύτερο λόγο, διαφωνώ με τη συχνή επίκληση του διεθνούς δικαίου ως παράγοντα που είναι με το μέρος μας και άρα καθιστά τη χώρα μας απόρθητη. Διαφωνώ με αυτήν την προσέγγιση όχι επειδή δεν τρέφω σεβασμό γι’ αυτόν τον κλάδο του δικαίου -πώς θα ήταν δυνατόν άλλωστε, τη στιγμή που ως νομικός ασχολούμαι με αυτά τα θέματα-, αλλά επειδή γνωρίζω, όπως γνωρίζει και η κυβέρνηση, ότι και εμείς οι ίδιοι δεν τολμούμε να εφαρμόσουμε πρακτικά το διεθνές δίκαιο.

Αρκεί ένα και μόνο παράδειγμα, για του λόγου το αληθές. Παρότι, λοιπόν, το διεθνές δίκαιο μάς δίνει το δικαίωμα να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, εμείς δεν τολμούμε να ασκήσουμε το δικαίωμα αυτό στην πράξη, δεδομένης της απειλής της Τουρκίας ότι θα το εκλάβει ως casus belli.

Θεωρητικά υπάρχουν πάντα τρόποι να αντιδράσει κανείς στα φαινομενικά αδιέξοδα, υπό τον όρο, βεβαίως, ότι μπορεί να σκεφτεί ελεύθερα και πρωτότυπα. Το ζήτημα όμως είναι: «Εμείς μπορούμε να κάνουμε κάτι τέτοιο;».

Σε ένα βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα (2008), με τίτλο «Για το ζήτημα του Αιγαίου - Τα πετρέλαια, ο Μάρτης του ‘87, οι «συνοριακές διαφορές», η Ευρωπαϊκή Ενωση και η «ενεργειακή γέφυρα»», ο πρώην υπουργός Αναστάσιος Ι. Πεπονής έγραψε (σ. 161) ότι «η Ελλάδα μπορεί, με σωστή εκτίμηση των δεδομένων, να προπαρασκευάσει και να προχωρήσει σε διαφοροποιημένες κατά περιοχή επεκτάσεις της χωρικής της θάλασσας στο Αιγαίο, ασκώντας ευχέρεια που αναγνωρίζει το Διεθνές Δίκαιο». (Χρησιμοποίησα πλάγια στοιχεία σε αρκετές λέξεις, θέλοντας να δείξω πόσο προσεκτικά γράφει ο κ. Πεπονής.)

Δεν υποστηρίζω, στο συγκεκριμένο σημείο, ότι αυτή είναι υποχρεωτικά η λύση. Ούτε και ο κ. Πεπονής, νομίζω, υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Τα ζητήματα αυτά, ας μην ξεχνάμε, είναι πολύ περίπλοκα και δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν στο στενό πλαίσιο ενός άρθρου εφημερίδας. Αυτό πάντως που υποστηρίζω είναι ότι μπορούμε να διαμορφώσουμε ρεαλιστικά σχέδια με σκοπό να προστατεύσουμε τα συμφέροντα της χώρας μας, όπως πολύ χαρακτηριστικά έκανε το 1987 η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, αναγκάζοντας τελικά την Τουρκία να εγκαταλείψει την επιθετική της στάση.

Οσον αφορά τη σημερινή κρίση, δεν έχω διαβάσει μέχρι τώρα παρά μόνο κάποιες παρασκηνιακές πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες οι Αμερικανοί θέλουν να συναντηθούμε με τους Τούρκους και να λύσουμε όλα μας τα προβλήματα διαμιάς. Είναι προφανώς αδύνατον να αποβεί λυσιτελής μια τέτοια πρόταση. Κι επιπλέον, θα ήταν ντροπή για οποιονδήποτε Ελληνα πολιτικό να καθίσει σε ένα τέτοιο τραπέζι διαπραγματεύσεων!

Αυτή είναι η γνώμη ενός πατριώτη, αν και γνωρίζει και αυτός και όλοι οι αναγνώστες ότι οι Αμερικανοί δεν θα ησυχάσουν μέχρις ότου μας επιβάλουν την πρόθεσή τους.

Τέλος διαφωνώ με τις καθησυχαστικές, αλλά κοινότοπες δηλώσεις στις οποίες προβαίνει το υπουργείο Εξωτερικών μας ότι έχει την όλη κατάσταση υπό έλεγχο, διότι απλούστατα, όπως και οι περισσότεροι συμπατριώτες μου, δεν πιστεύω ότι αυτό αληθεύει.

Η επίδειξη ψυχραιμίας και αυτοκυριαρχίας, όταν δεν συνοδεύεται από επιχειρήματα, πράξεις, αποτελέσματα, υποδηλώνει αδυναμία, όχι δύναμη. Η κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας δείχνει ότι και οι Τούρκοι συμμερίζονται ακριβώς την ίδια άποψη γι’ αυτές τις δηλώσεις, μια και προφανώς τις αντιμετωπίζουν με πλήρη αδιαφορία.

Κατά τη γνώμη μου θα ήταν πολύ πιο υπεύθυνη στάση να βγει κανείς και να μιλήσει ανοιχτά στους πολίτες της χώρας, να τους πει για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα και, αν είναι αρκετά θαρραλέος (πράγμα μάλλον απίθανο), να τους υπενθυμίσει ποιοι μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτές τις ανούσιες διαβεβαιώσεις, προσπαθώντας να μας εξωθήσουν σε συζητήσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο την εθνική μας κυριαρχία.

Πράγματι -για να επανέλθουμε στο επιχείρημα που απορρέει από το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή πρακτική- δεν θεωρούνται άραγε ελληνικές εδώ και εβδομήντα χρόνια, και μάλιστα βάσει του διεθνούς νομικού καθεστώτος, οι βραχονησίδες που διεκδικεί σήμερα η Τουρκία; Οι πρόσφατες παραβιάσεις του εναέριου και του θαλάσσιου χώρου μας δεν μπορεί παρά να αποσκοπούν στην καθιέρωση μιας de facto κατάστασης, την οποία, εν ευθέτω χρόνω, η Τουρκία μπορεί να «ρίξει» στο τραπέζι των συζητήσεων ως «διαπραγματευτικό ατού». Λυπούμαι που το λέω, αλλά το θεωρώ απολύτως λογικό η Τουρκία να εκμεταλλευτεί αυτό το επιχείρημα σε νομικό επίπεδο. Κοντολογίς, το ξαναλέω: η Ελλάδα κινδυνεύει!

Η αδυναμία της Ελλάδας σε μια επικείμενη διαμάχη
Οταν κανείς διακρίνει προβλήματα στον ορίζοντα, οφείλει να προειδοποιεί τον λαό του. Και προσωπικά διακρίνω. Αυτό μάλιστα που αντιλαμβάνομαι ως πρωταρχικό πρόβλημα -και εξυπακούεται πως μπορεί κανείς να έχει διαφορετική γνώμη- είναι δισδιάστατο. Περιέργως, όμως, καμία από τις δύο «διαστάσεις» ή όψεις του δεν σχετίζεται με την Τουρκία. Τουναντίον, αμφότερες σχετίζονται με εμάς και τους φίλους μας. Και λέγοντας «φίλους μας» εννοώ την Αμερική και την Ευρώπη.

Οποιοσδήποτε έχει διαβάσει τις απόψεις που έχω διατυπώσει σε αρκετά άρθρα μου κατά τα δύο τελευταία χρόνια θα έχει ενδεχομένως προσέξει τη βαθιά μου θλίψη για τη στάση της Αμερικής απέναντί μας, αλλά και την εξίσου βαθιά ανησυχία μου για την ικανότητα των Ευρωπαίων συμμάχων μας να μας βοηθήσουν ουσιαστικά σε μια κρίσιμη στιγμή. Εξακολουθώ να φοβούμαι ότι, εάν ποτέ εμπλεκόμασταν σε μια ένοπλη σύγκρουση με την Τουρκία, το μέγιστο που θα μπορούσαν να μας εξασφαλίσουν αυτοί οι φίλοι είναι μια «συμφωνία» ανάλογη αυτής των Ιμίων. Κατά τη γνώμη μου, μία μάς αρκεί!

Η απάντησή μου για ένα τέτοιο ενδεχόμενο -η καλύτερη απάντηση που μπόρεσα να σκεφτώ, έστω και αν δεν έτυχε ευρύτερης επιδοκιμασίας- ήταν πως πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε νέους φίλους. Οι σχετικές μου επισημάνσεις αγνοήθηκαν, ενώ, σε προσωπικό κύκλο, δέχτηκα και την κατηγορία πως γερνώντας είχα γίνει ρωσόφιλος.

Οι κατηγορίες, όμως, που δεν βασίζονται σε επιχειρήματα, αλλά σε προκαταλήψεις, με αφήνουν τελείως αδιάφορο. Αντιθέτως, με μεγάλο ενδιαφέρον βλέπω σήμερα ότι κάποιοι έγκυροι αρθρογράφοι -λ.χ. ο γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ- μετακινήθηκαν πρόσφατα (βλ. «Καθημερινή», 15 Αυγούστου 2009) προς μια εμφανώς διφορούμενη θέση, ισχυριζόμενοι, από τη μια πλευρά, ότι «η Αθήνα ούτε μπορεί να παίξει σημαντικά μεγαλύτερο ρόλο στο πλαίσιο των ρωσικών σχεδιασμών, ούτε και θα έπρεπε να το επιδιώξει» (δική μου η έμφαση), αλλά και κλείνοντας, από την άλλη πλευρά, το ίδιο άρθρο προβάλλοντας την άποψη που πρεσβεύω εδώ και αρκετό καιρό, υπέρ μιας καλοζυγισμένης μετατόπισης της χώρας μας προς την κατεύθυνση της Ρωσίας.

Η μερική αυτή προσέγγιση της πολιτικής που θεωρώ ενδεδειγμένη είναι, φαντάζομαι, καλύτερη από το τίποτε. Η κύρια ανησυχία μου όμως είναι ότι χάνουμε πολύτιμο χρόνο. Οι πρόσφατες ρωσοτουρκικές συμφωνίες για τον South Stream αποδεικνύουν ότι η Τουρκία κινείται ταχύτατα, ενώ εμείς ακόμη αμφιταλαντευόμαστε. Δυστυχώς.

Εξάλλου οφείλουμε πλέον να στρέψουμε την προσοχή μας και στα δικά μας σφάλματα, διότι είναι εξίσου υπαίτια για τη δυσχερή μας θέση με τους όποιους εξωτερικούς παράγοντες. Οπως έγραψε ο λαμπρός Γάλλος διανοητής Michel de Montaigne σε ένα από τα διασημότερα δοκίμιά του, «όταν η κρίση μας προβαίνει σε μια μομφή εναντίον κάποιου άλλου ανθρώπου [...] τούτο δεν πρέπει να μας απαλλάσσει από μια εσωτερική διερεύνηση».

Με άλλα λόγια, δεν πρέπει μόνο να κατηγορούμε φίλους και εχθρούς για τις ατυχίες μας, αλλά να αναρωτιόμαστε κατά πόσον σε αυτό το αποτέλεσμα έχει συμβάλει και η δική μας συμπεριφορά. Και θεωρώ πως, στην περίπτωσή μας, η συμπεριφορά μας έχει όντως συμβάλει στα προβλήματά μας, για τους ακόλουθους βασικούς λόγους.

Πρώτον, έχουμε αφήσει να περάσει απαρατήρητο ένα ολόκληρο καλοκαίρι τουρκικών προκλήσεων, εκμεταλλευόμενοι (και ενθαρρύνοντας;) την επικέντρωση του Τύπου στη γρίπη των χοίρων, στις θερινές διακοπές, στο σκάνδαλο της Siemens (το οποίο, καλώς ή κακώς, ενδέχεται κάποια στιγμή να αποσοβηθεί, ώστε... να μην προκληθούν περισσότεροι και εντονότεροι πονοκέφαλοι), αλλά όχι στις κρισιμότατες εξωτερικές απειλές, και ειδικά στο πρόσφατο αμερικανικό non-paper που θέλει να καθίσουμε μαζί με τους Τούρκους και να συζητήσουμε για εδάφη και ύδατα που ανήκουν σε εμάς, αλλά που εσχάτως αποφάσισαν να τα διεκδικήσουν και οι Τούρκοι. Γιατί; Ρωτώ ξανά: ΓΙΑΤΙ;

Δεύτερον, για ποιο λόγο οι περισσότερες ηγετικές μορφές της αντιπολίτευσης έχουν υιοθετήσει τόσο χαμηλό προφίλ απέναντι σε αυτά τα ζητήματα ύψιστης εθνικής σημασίας; Δεν είναι άραγε συνταγματικό τους καθήκον να επισημαίνουν τα τυχόν ελαττώματα στον χειρισμό των εθνικών ζητημάτων; Ή μήπως οι χαμηλοί τους τόνοι υποδηλώνουν ότι, σε γενικές γραμμές, συμφωνούν και οι ίδιοι με τον κυβερνητικό τρόπο χειρισμού της υποβόσκουσας κρίσης; Οταν όμως πρόκειται για τόσο κρίσιμα ζητήματα απαιτείται απόλυτη σαφήνεια, αν όχι (ιδεωδώς) κοινή αντίδραση.

Θα αποφύγουμε τον Χειμώνα της Δυσαρέσκειας;
Δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα εξωτερικά μας προβλήματα εάν πρώτα δεν κατανοήσουμε και δεν διορθώσουμε τις εσωτερικές μας αδυναμίες. Τα ερωτήματα που έθεσα προηγουμένως πρέπει να λάβουν πλήρεις απαντήσεις προτού μπορέσουμε να διαπιστώσουμε πόσο ετοιμοπόλεμοι είμαστε - και χρησιμοποιώ τον όρο υπό έννοια ηθική και διπλωματική, όχι στρατιωτική. Θεωρώ, λοιπόν, ότι δεν είμαστε καθόλου ετοιμοπόλεμοι, και ιδού γιατί ισχυρίζομαι κάτι τέτοιο:

Η κυβέρνησή μας είναι αδύναμη όχι μόνο επειδή εξαρτάται από μία ψήφο, αλλά επειδή είναι πολυάριθμοι οι «υποστηρικτές» της που ενδιαφέρονται απλώς για το επόμενο πόστο τους και δείχνουν, αν κρίνει κανείς από τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, να αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο στις μάχες για τη διαδοχή. Μπορεί ασφαλώς αυτή να είναι η εσφαλμένη άποψη ενός «εξωτερικού» παρατηρητή. Οπως όμως και αν έχει το πράγμα, θεωρώ ότι αυτού του είδους η συμπεριφορά θυμίζει έντονα τη λογική που επικρατεί στις καταρρέουσες αυτοκρατορίες και στα βυθιζόμενα πλοία: καθένας για τον εαυτό του.

Είμαστε αδύναμοι επειδή έχουμε αδύναμη αντιπολίτευση. Το στοιχείο αυτό αποτελεί «πλεονέκτημα» για την παραπαίουσα κυβέρνηση, όχι όμως και για τη χώρα στο σύνολό της. Η αδυναμία της αντιπολίτευσης έγκειται στο γεγονός ότι, σε εξωτερικό επίπεδο, δίνει την εντύπωση -και ίσως κάνω λάθος- πως είναι πολύ πιο δεκτική προς τις αμερικανικές απόψεις από όσο θα επιθυμούσαν πολλοί Ελληνες.

Η χώρα μας είναι αδύναμη διότι, και αν ακόμη νικήσει η σημερινή αντιπολίτευση στις επόμενες εκλογές, οι δημοσκοπήσεις και οι εκλογικές στρατηγικές δείχνουν ότι, πιθανότατα, κανένα κόμμα δεν θα έχει απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Η πιθανότητα αυτή μπορεί να ευχαριστεί κάποιους μηχανορράφους του πολιτικού χώρου, που ελπίζουν ότι θα έχουν έτσι μια μοναδική ευκαιρία να σχηματίσουν τεχνητές συμμαχίες και άρα να ασκήσουν μεγαλύτερο έλεγχο στην πολιτική ζωή του τόπου. Η ιστορία, όμως, καθόλου δεν συμφωνεί με την ιδέα ότι το είδος του χάους που βιώνουμε σήμερα μπορεί να θεραπευτεί μέσω παρασκηνιακών κινήσεων και μηχανορραφιών, οι οποίες, τις πιο πολλές φορές, εξυπηρετούν μόνο προσωπικές φιλοδοξίες.

Καθώς και τα δύο κόμματα διαπληκτίζονται για τα σκάνδαλα ή/και την αποσταθεροποίηση ενός επιτυχούς και δημοφιλούς Προέδρου της Δημοκρατίας, η ανεργία θα συνεχίσει, κατά πάσα πιθανότητα, να αυξάνεται, το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα μεγαλώσει, οι ακάλυπτες επιταγές θα δημιουργήσουν νέες δυσχέρειες, η εγκληματικότητα θα περιμένει πάντα μια βιώσιμη λύση, η λαθρομετανάστευση θα παραμείνει απειλητική - αν και, χάρη στη βοήθεια του Γάλλου επιτρόπου Ζακ Μπαρό (έπειτα από πρωτοβουλία, ας σημειωθεί, του Ελληνα υπουργού Εσωτερικών, και όχι Εξωτερικών), έχουν αρχίσει τουλάχιστον να λαμβάνονται κάποια μέτρα.

Εάν σε αυτό το εκρηκτικό μείγμα προσθέσουμε και την υποβόσκουσα κρίση στο εξωτερικό, αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες να ζήσουμε φέτος τον δικό μας Χειμώνα της Δυσαρέσκειας. Και η προσωπική μου ανησυχία σχετίζεται με το γεγονός ότι, σε στιγμές ανάλογης κρίσης, χαμένοι βγαίνουν κατά κανόνα η χώρα και οι «άνθρωποι του λαού».

Γενικό συμπέρασμα
Κατά τη γνώμη μου, oι επόμενοι τέσσερις μήνες θα είναι από τους πιο κρίσιμους στην πρόσφατη Ελληνική Ιστορία. Ο βασικός κίνδυνος αφορά την επιθυμία της Αμερικής, του ΝΑΤΟ και της σουηδικής προεδρίας της ΕΕ να υποχρεώσουν την Ελλάδα να επιλύσει μέσω διαπραγματεύσεων τα προβλήματα, αφενός, της ονομασίας της ΠΓΔΜ και, αφετέρου, των εντεινόμενων αξιώσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο προκειμένου να διευκολυνθεί η ένταξη αυτής της τελευταίας στην ΕΕ.

Αυτές οι πιέσεις από πλευράς «συμμάχων» είναι απαράδεκτες. Ακόμη πιο δυσοίωνη όμως είναι η διαφαινόμενη νοοτροπία πίσω από αυτές τις πιέσεις, σύμφωνα με την οποία πρέπει -κατά κάποιον τρόπο- να απομακρυνθούν από τα αξιώματά τους ο κ. Καραμανλής και ο κ. Παπούλιας, ώστε να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο για ένα ακόμη απροσδόκητο «Βουκουρέστι» (και αναφέρομαι στον δεξιοτεχνικό χειρισμό του Ελληνα πρωθυπουργού, που την έφερε με τον πιο έξυπνο τρόπο στους Αμερικανούς).

Μια τόσο κυνική νοοτροπία μπορεί μόνο να απορρέει από την άποψη -άποψη αβάσιμη, θέλω να πιστεύω- ότι οι Ελληνες πολιτικοί και δημοσιογράφοι μπορεί να αποδειχτούν πιο ευπροσάρμοστοι σε αυτού του είδους τα σχέδια σε σχέση με τον πρωθυπουργό. Καθώς οσμίζομαι συνωμοσίες στην ατμόσφαιρα, θεωρώ καθήκον μου να προειδοποιήσω τους συμπατριώτες μου για τους ελλοχεύοντες κινδύνους.

*Ο κ. Βασίλης Μαρκεζίνης κατέχει τον τίτλο του «σερ», είναι νομικός σύμβουλος της βασίλισσας της Αγγλίας και μέλος σε επτά Ακαδημίες του εξωτερικού.

----------------------------------------------------

Συνέντευξη του Ι. Θεοδωράτου, με τον καθηγητή Ι. Θ. Μάζη, στην ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, Νο 77, Απρίλιος 2009.

Ερώτηση 1: Κύριε καθηγητά καταρχήν θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη συνέντευξη μέσω της οποίας οι αναγνώστες μας θα μπορέσουν να καταλάβουν ποια είναι η ορθή διάσταση της σημερινής και μελλοντικής γεωπολιτικής κατάστασης της χώρας μας και της Τουρκίας.

            Οι πλέον έγκριτοι έλληνες αναλυτές σε ζητήματα γεωστρατηγικής και αμυντικής αναλύσεως και Διπλωματίας εδώ και διεθνώς σας αναγνωρίζουν, εγγράφως στην βιβλιογραφία τους, ως τον Εισηγητή της Σύγχρονης Γεωπολιτικής στην Ελλάδα. Οι παροικούντες τη διεθνή Ιερουσαλήμ, της μελέτης του διεθνούς γίγνεσθαι σας θεωρούν ως έναν από τους σημαντικούς θεωρητικούς της Συστημικής Γεωπολιτικής Αναλύσεως. Με δεδομένα όλα αυτά, θα θέλαμε να μας μιλήσετε για την παρούσα γεωπολιτική θέση-σημασία του Διπόλου Ελλάδος-Κύπρου και τις γεωστρατηγικές διαδράσεις και αλληλεπιδράσεις που προοιωνίζονται, στο πλαίσιο του Μεσανατολικού γεωπολιτικού συμπλόκου. Πως  προβλέπεται να διαμορφωθούν στο μέλλον οι γεωστρατηγικές ισορροπίες; Θα παγιώσουν αυτές οι ισορροπίες νέες γεωπολιτικές καταστάσεις για το ευρύτερο Υπερσύστημα της Μεσογειακής Λεκάνης;.

Αγαπητέ κ. Θεοδωράτο εγώ σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σας για την Γεωπολιτική Ανάλυση και για τα καλά σας λόγια. Κάνω απλώς τη δουλειά μου. Ας μπούμε όμως στο θέμα μας.

            1) Από Συστημικής απόψεως το Δίπολο Ελλάδα-Κύπρος εντάσσεται σε ένα γεωπολιτικό Σύμπλοκο με τέσσερις απολήξεις: Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ-Τουρκία. Το τεράγωνο αυτό διακρατικό υποσύστημα διαδραστικών διαδικασιών ισχύος[1] εντάσσεται κατά πρώτον στο γεωπολιτικό Σύστημα της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όπως την όρισε η κ. Κοντολίζα Ράις το 2005, και κατόπιν στο Ευρύτερο Μεσογειακό Υπερσύστημα, το οποίο περιλαμβάνει και τους δρώντες των Η.Π.Α. και της ΚΑΚ.

Ακόμη, το τετράπλευρο αυτό συνίσταται από επιμέρους διπολικές και τριγωνικές σχέσεις διαδράσεων ισχύος. Η Κύπρος, π.χ. εκτός των προλεχθέντων συστημικών της καθορισμών, αποτελεί ταυτοχρόνως και τον ένα πόλο του γεωπολιτικού υποσυτημικού Διπόλου Ισραήλ-Κύπρος το οποίο χαρακτηρίζεται από στενή γεωστρατηγική σχέση λόγω των «σκληρών» γεωγραφικών του χαρακτηριστικών  όπως: Ανεξάρτητες Οικονομικές Ζώνες, Υφαλοκρηπίδες, Εθνικοί Εναέριοι Χώροι (Ε.Ε.Χ), Χωρικά Ύδατα (Χ.Υ.), αποστάσεις στρατηγικού βάθους κ.τ.λ.) τα οποία αναδεικνύουν και άκαμπτες πολιτικο-αμυντικές συσχετίσεις. Το Δίπολο αυτό αποτελεί με τη σειρά του τον κεντρικό πόλο, ας ονομαστεί Πόλος (Ι-Κ), εντός του, πολυπολικής συγκροτήσεως, Γεωπολιτικού Συστήματος το οποίο από πλευράς εθνικο-κρατικών δρώντων στη μέση κλίμακα[2], δηλ. σε αυτήν της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, συγκροτείται ως εξής:

α) (Ι-Κ) - Τουρκία, β) (Ι-Κ)-Συρία-Λίβανος-Ιράκ, γ) (Ι-Κ) - Ιράν, δ) (Ι-Κ) - Ελλάδα. Η Υπερσυστημική του κλίμακα, ασφαλώς, περιλαμβάνει τους Εθνικο-κρατικούς δρώντες των Η.Π.Α., της Ρωσίας και της Ε.Ε.

Δεν αρχίζω κατά τύχην, κ. Θεοδωράτο την ανάλυσή μου από το Δίπολο Κύπρος-Ισραήλ. Απλούστατα θεωρώ ότι πρόκειται για την σημαντικότερη εστία αστάθειας στο εσωτερικό της μέσης συστημικής κλίμακας όπως ορίσθηκε, δηλ. της Μέσης Ανατολής. Είναι κατόπιν τούτου επίσης προφανές ότι αποτελεί τους λόγους των σημαντικότερων και σοβαρότερων Υπερσυστημικών παρεμβάσεων στην Περιοχή, οι οποίες επηρεάζουν αναπόφευκτα την Ελλάδα ως γεωγραφικό δρώντα ενδοσυστημικής μορφής αλλά και, ιδιαίτερα, ως στοιχείο καθεστώτων συλλογικής ασφαλείας των οποίων τα μέλη εμφανίζονται να έχουν διαφορετικά συμφέροντα.  Άρα:

1.1.) Η ανάλυση του Διπόλου (Ι-Κ) στο πλαίσιο της ανωτέρω συγκροτήσεως βασίζεται στην διαπίστωση ότι η οποιαδήποτε έρευνα σχετικώς με τις νέες στρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή, πρέπει να λάβει υπόψη πρωτίστως, το ζήτημα των δυνατοτήτων σταθεροποιήσεως του γεωστρατηγικού περιβάλλοντος του Ισραήλ. Και αυτό διότι η συμπεριφορά και η αντίληψη ασφαλείας του ισχυρού αυτού στρατηγικού δρώντος έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον συσχετιζόμενη με το ελληνικό πλαίσιο γεωστρατηγικών συνθηκών ασφαλείας. Στο καθεστώς της παρούσας συγκυρίας λοιπόν, παρατηρείται ιδιαίτερη ευπάθεια αναφορικώς με την βελτίωση της σταθερότητος στο γεωστρατηγικό περιβάλλον του Ισραήλ, με τα κατωτέρω τρία, γεωστρατηγικής φύσεως και μέσης Συστημικής κλίμακας δεδομένα :

            i) του  διατηρουμένου συγκρουσιακού κλίματος στην Ν/Α Τουρκία και στο Β. Ιράκ με αφορμή τις κουρδικές «θερμές διεκδικήσεις», και τις επακόλουθες τουρκικές επιθέσεις,

            ii) την διαφαινομένη αστάθεια στο Ν. Λίβανο όπου η ανάμειξη της Δαμασκού προκαλεί έντονες αντιδράσεις από πλευράς της χειραφετημένης   πλέον και με υψηλό κύρος, Χεζμπολά. Τα γεγονότα αυτά δεν επιτρέπουν την σταθεροποίηση των όποιων θετικών υπερσυστημικών και ενδοσυστημικών πολιτικο-οικονομικών συντελεστών στην παρούσα συγκυρία αλλά και

            iii) την υπάρχουσα στασιμότητα της δυναμικής της Αναπόλεως (26-28 Νοεμβρίου 2007), λόγω της αρνητικής στάσεως της Δαμασκού.

            Ως Υπερσυστημικού δηλ. ευρύτερου διεθνούς επιπέδου μεταβλητές της εν λόγω διαδικασίας θεωρούνται αφ’ ενός

i) η διαφαινομένη, θετική πλέον, διάθεση της Διακυβερνήσεως Ομπάμα στη δυναμική των Συρο-Ισραηλινών συνομιλιών ειρήνευσης, αλλά και

ii) η στρατηγική προοπτική της Μόσχας στο Ευρωπαϊκό πολιτικο-οικονομικό σύμπλοκο, το οποίο με τη σειρά του αναπτύσσει βαθμιαίως στρατηγικές επιρροές στα ζητήματα:

            ii.1.) της επιλύσεως του Ισραηλο-παλαιστινιακού προβλήματος, όπως και

            ii.2.) επί των Συρο-Ισραηλινών σχέσεων, και μάλιστα επί της αρχής «εδάφη έναντι             ειρήνης».        

Αρνητικές Υπερσυστημικές δυναμικές, ακόμη, δημιουργούνται από:

            i) τη μονομερή ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου μακράν και πέραν της νομίμου διεθνοδικαιικής βάσεως. H ισραηλινή κυβέρνηση όπως και η νόμιμη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας αλλά και της Ελλάδος, δεν αντιμετωπίζουν θετικά αυτού του είδους τις «αποσχίσεις» οι οποίες βλάπτουν τη διεθνή σταθερότητα και ασφάλεια, και ιδιαίτερα στην περιοχή μας. Αυτήν της Ν/Α Μεσογείου[3]. Πρέπει να τονίσω, ότι στο σημείο αυτό η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να προχωρήσει σε σχεδιασμό αξόνων συναντιλήψεων διπλωματικής δράσεως με όλες εκείνες τις χώρες οι οποίες διατηρούν έντονες επιφυλάξεις για αυτού του είδους τα φαινόμενα.

            ii) η προξενηθείσα εξ αυτού του προηγουμένου ανεξαρτητοποίηση της Ν. Οσετίας και Αμπχαζίας, στην σφαίρα της γεωστρατηγικής επιρροής της Μόσχας[4].

            Κάποιες θετικές δυναμικές που διαμορφώνονται κατά τους τελευταίους μήνες είναι αυτές που οφείλονται σε μία διαφαινομένη ελληνο-ισραηλινή αμυντική συνεργασία, γεγονός που ενισχύει τους δεσμούς εμπιστοσύνης μεταξύ Αθήνας και Τελ Αβίβ. Οι δεσμοί αυτοί μπορούν να λειτουργήσουν ως θετικοί συντελεστές υπέρ της ελληνικής και ελληνοκυπριακής πλευράς για την επίτευξη μιας αξιοπρεπούς λύσεως στο Κυπριακό, το οποίο στην περίπτωση αυτή πρέπει να αναλυθεί και στην πτυχή του η οποία έχει να κάνει με το ρόλο της Μεγαλονήσου για την ισραηλινή εθνική ασφάλεια. Ο παράγοντας αυτός συνήθως δεν λαμβάνεται υπόψη από την ελλαδική και ελληνοκυπριακή πλευρά ενώ, η ελληνική αδράνεια στον τομέα αυτό, αξιοποιείται τα μέγιστα από την Τουρκική πλευρά. Το επιγόντως ζητούμενο είναι οι συντελεστές αυτοί να τύχουν εκμεταλλεύσεως και να μην απωλεσθούν άνευ αξιοποιήσεως από την Ελληνοκυπριακή και Ελλαδική πλευρά.

            Επίσης, η θετική πορεία της ομαλοποιήσεως στο Ιράκ συμβάλλει προς την γενικότερη διευθέτηση των ανταγωνισμών στην περιοχή. Ο ρόλος της Τεχεράνης στην περίπτωση των σιιτών του Νότιου Ιράκ δεν είναι αμελητέος και καταδεικνύει, παρά την υπάρχουσα ένταση των Ιρανο-αμερικανικών σχέσεων, την υπάρχουσα πρόθεση ορισμένων ισχυρών, όσο και ορθολογικών κύκλων της Τεχεράνης, οι οποίοι δεν ανήκουν στην σφαίρα επιρροής του Προέδρου Αχμαντινεζάντ, για μια εξομάλυνση εις το μέλλον των αμερικανο-ιρανικών σχέσεων. Το γεγονός αυτό είναι αντιληπτό από την αμερικανική πλευρά, πράγμα που έγινε αισθητό και στην περίπτωση της εκτελέσεως της θανατικής ποινής του Σαντάμ Χουσεΐν αλλά και στην διαρροή της N.I.E’s στον αμερικανικό και διεθνή Τύπο στις 3/12/2008. Άλλωστε η νέα πολιτική Ομπάμα προς την Τεχεράνη έχει ήδη αρχίσει να επιδεικνύει τάσεις μειώσεως της εντάσεως μεταξύ των δύο πλευρών.

            Συμπεράσματα 1: Είναι προφανές πάντως, ότι ο ρόλος της Ελλάδος στην προσπάθεια εξομάλυνσης των Ιρανο-ισραηλινών σχέσεων αλλά και στην αντίστοιχη προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων Χαμάς-Φατάχ-Ισραήλ όπως και Χεζμπολά-Ισραήλ μπορεί να είναι σημαντικότατος και άκρως εποικοδομητικός. Αν η χώρα μας κρατηθεί στο περιθώριο των συγκλονιστικών αυτών εξελίξεων που προαλείφονται, το τίμημα θα είναι να αφήσει όλο τον, δικαιωματικά, δικό της ζωτικό χώρο κινήσεων και στρατηγικών ελιγμών στις λοιπές ανταγωνιστικές δυνάμεις της Μεσογείου. Και δεν είναι προφανές τότε, ότι αυτό θα ωφελήσει την ολιγωρούσα Αθήνα. Η ζητουμένη, όμως ελληνική διπλωματική εμπλοκή, απαιτεί  υψηλής ευθύνης και αντιστοίχου ποιότητος σχεδιασμό από τα ελληνικά Υπουργεία Εξωτερικών, Πολιτισμού και Άμυνας, όπως και ενεργοποίηση των παρ’ αυτών θηλαζουσών -και κατ’εξοχήν παραμελημένων και εκφυλισθεισών- «δεξαμενών σκέψεως».

            Σχεδιασμό, ο οποίος απαιτεί την επιστράτευση του επίσης υψηλοτέρου επιπέδου ακαδημαϊκού-ερευνητικού, διπλωματικού και δημοσιογραφικού δυναμικού της χώρας και όχι την συνειδητή περιθωριοποίησή του, όπως συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση στον τόπο τούτο.

            2) Από πλευράς γεωμορφολογικών παραγόντων το συγκεκριμένο Δίπολο πρέπει να εξετασθεί από δύο οπτικές γωνίες: i) εκείνην η οποία θα το εκλάβει ως μία και εννιαία οντότητα και ii) εκείνη η οποία θα υπεισέλθει στην ανάλυσή του. Δηλαδή στην περιγραφή της συμπεριφοράς ενός εκάστου των πόλων του στο συγκεκριμένο γεωπολιτικό σύμπλοκο της Ν/Α Μεσογείου.

            2.1.) Κατά την πρώτη άποψη παρατηρούμε ότι το (Ι-Κ) επηρεάζεται από (και επηρεάζει) τον άξονα Σουέζ-Γιβραλτάρ τον κείμενο επί του 36ου παραλλήλου. Δείτε τον Χάρτη 1, κ. Θεοδωράτο. Πρόκειται για χάρτη δικής μου σχεδιάσεως όπου εντοπίζεται καθαρά η ζώνη μεταξύ 35^ου και 36^ου παραλλήλου η οποία περιέχει στο ανατολικό της άκρο την Κύπρο (Επισκοπή, Ακρωτήρι, Λάρνακα και Λευκόνοικος) και την Κρήτη (Σούδα) και στο δυτικό την Μάλτα και το Γιβραλτάρ.

1. Χάρτης Άξονος 36ου παραλλήλου και της Οριζόντιας Ζώνης αυτού.

Πηγή-Χαρτογράφηση: Ι. Θ. Μάζης, Γεωπολιτική προσέγγιση για ένα Νέο Εθνικό Αμυντικό Δόγμα, Παπαζήσης, 2006, σ.47.

Η ζώνη αυτή αποτελεί ιδιαζόντως σημαντικό σύνολο γεωστρατηγικών ερεισμάτων για τις αγγλοσαξωνικές θαλάσσιες δυνάμεις οι οποίες ελέγχουν μέσω αυτού του γεωστρατηγικού άξονος απ’άκρου εις άκρον τη Ν. Μεσόγειο, δηλ. το εν αναβρασμώ ευρισκόμενο Μαγκρέμπ.

            Ο οριζόντιος αυτός άξονας ελέγχει την διέλευση οιουδήποτε εμπορευματικού ρεύματος (υδρογονανθράκων, τροφίμων και βιομηχανικών προϊόντων υψηλής προστιθεμένης αξίας) το οποίο δισχίζει οριζοντίως ή καθέτως το Αιγαιακό Αρχιπέλαγος και την Μεσόγειο καθ’ολοκληρίαν.

            2.2.) Το κυπριακό Ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα (κατεχόμενο από την Τουρκία) σε συλλειτουργία με τις τουρκικές ακτές της Αλεξανδρέτας, της Συρίας και του Λιβάνου, ελέγχουν απολύτως έναν ποντισμένο αγωγό φυσικού αερίου ο οποίος θα μετέφερε Αζερικό και ρωσικό φυσικό αέριο και θα είχε ως σημείο εκκίνησης την Σαμψούντα, ενδιάμεσο τερματικό σταθμό το Τσευχάν και κατάληξη στη Χάϊφα.

            2.3.) Επίσης, ακριβώς το ίδιο γεωπολιτικό σύμπλοκο θα μπορούσε να ελέγξει απολύτως έναν παράλληλο προς το δεύτερο τμήμα του ανωτέρου ποντισμένου αγωγού (δηλ. Τσεϋχάν-Χάιφα), ο οποίος όμως θα είχε ως αντικείμενο την μεταφορά ύδατος του Ευφράτη προς το Ισραήλ . Δείτε κ. Θεοδωράτο τον Χάρτη 2 τον οποίο επίσης κατασκεύασα εγώ με τη βοήθεια του Φυσικού Γιώργου Σγούρου. Τα μεγέθη είναι ακριβή στην κλίμακά τους.

Η πιθανότητα αυτή προς στιγμήν δεν διαφαίνεται υψηλή λόγω της απορριπτικής στάσεως του Ισραήλ. Την απορριπτική αυτή στάση ευνοούν δύο παράγοντες:

i) η άνοδος του Α.Κ.Ρ. στην εξουσία της Τουρκίας και η διαθρυλούμενη «κρυφή, ισλαμιστική ατζέντα» του, γεγονός που δεν καθυσηχάζει καθόλου το Τελ Αβίβ αν συδυαστεί και με τις προτροπές του κ. Αχμέτ Νταβούτογλου για δημιουργία γεωστρατηγικών αξόνων της Τουρκίας με αραβο-μουσουλμανικές χώρες οι οποίες μάλιστα εξάγουν σήμερα ισλαμιστική τρομοκρατία ή βοηθούν στην εξαγωγή της και

ii) η εξαιρετικά προωθημένη ισραηλινή τεχνολογία στον τομέα αφαλατώσεως ύδατος. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ισραήλ έλαβε εξαιρετικά εγκωμιαστικές αξιολογήσεις κατά την διάρκεια του 5^th World Water Forum το οποίο έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ταξινομήθηκε ως «ηγέτιδα διεθνώς χώρα» στο ζήτημα της αφαλάτωσης του θαλασσίου ύδατος. Είναι πολύ σημαντικό αυτό και για την Ελλάδα κ. Θεοδωράτο η οποία θα μπορούσε να ασκήσει σοβαρή οικονομική διπλωματία στη Μέση Ανατολή στον Τομέα του νερού αλλά και για το λόγο ότι θα είναι εξαιρετικά δυσμενής μια εξέλιξη η οποία θα δέσμευε το Κράτος του Ισραήλ στην τροφοδοσία του σε νερό, από την Τουρκία. Καταλαβαίνετε τις γεωστρατηγικές επιπτώσεις εις βάρος της χώρας μας.

            2.4.) Στον ίδιο Χάρτη παρατηρούμε και τη διαδρομή του «κυανού αγωγού»: Κιρκούκ-Μοσούλη-Γιουμουρταλίκ (δίπλα στο Τσεϋχάν). Αυτός θα μεταφέρει το περίφημο πετρέλαιο «Light Kirkuk» όπως και αυτό της Μοσούλης, ακριβώς έναντι του Ακρωτηρίου του Αποστόλου Ανδρέα, το οποίο στρατηγικώς ελέγχει απολύτως την έξοδό του. Πολύ ενδιαφέρουσες δε μπορεί να αποδειχθούν οι διαφαινόμενες εξελίξεις σχετικά με τον κουρδικό παράγοντα στην περιοχή.

Χάρτης 2. Αγωγοί Υδρογονανθράκων και ύδατος στο γεωπολιτικό Σύμπλοκο της Ν/Α Μεσογείου

Πηγή: i) Ποσοτική Πληροφορία και Χωροθέτηση Στοιχείων: Ι. Θ. Μάζης, ii) Χαρτογράφηση: Ι.Θ. Μάζης-Γ. Σγούρος, Dr. Φυσικός G.I.S

            2.5) Στον Χάρτη 3, παρατηρούμε όλο το πλέγμα των αγωγών που καταλήγουν (Μπακού-Τσεϋχάν) ή σχεδιάζονται να καταλήξουν ενώπιον του κατεχομένου Ακρωτηρίου του Απ. Ανδρέα. Από την άλλη πλευρά, διακρίνουμε τη βαρύτητα του Διπόλου Ισραή-Κύπρου (Ι-Κ) αναφορικώς με τον έλεγχο μέσω της ζώνης του 36ου παραλλήλου, των διελεύσεων των υδρογονανθράκων που οδεύουν προς Γιβραλτάρ. Επίσης, ενώπιον του ιδίου κυπριακού ακρωτηρίου καταλήγουν και οι πετρελαιαγωγοί των συριακών παραλίων (Λατάκεια) όπως και αυτών του Λιβάνου (Σιδών).

Χάρτης 3.  Απολήξεις αγωγών πετρελαίου ενώπιον της Κύπρου.

Πηγή: Le Monde Diplomatique.

2.6.) Ο Εναέριος Χώρος, ο ευρισκόμενος μεταξύ της απολήξεως του Ακρωτηρίου του Αγ. Ανδρέα και της Λαοδικείας (Συρία), πλάτους 100 χιλιομέτρων, μπορεί να ελεγχθεί απολύτως από αεροπορικές δυνάμεις εδρεύουσες στην Μεγαλόνησο και οι οποίες θα ηδύναντο να ευρίσκονται (σενάριο απειλής για το Ισραήλ) σε αμυντική συνεργασία με την Δαμασκό ή αντι-ισραηλινές δυνάμεις του Λιβάνου. Το αυτό θα συνέβαινε και για την Συριακή Πολεμική Αεροπορία, εάν ευρίσκετο σε αεροπορική συνεργασία με την Λευκωσία.

            Στο σημείο αυτό, παρατηρούμε ότι το Τελ Αβίβ ωθείται να ταυτισθεί με τις στρατηγικές αντιλήψεις της κεμαλικής -τονίζω- Αγκύρας[5]. Το Τελ Αβίβ, θεωρεί προφανώς ότι η μόνη εγγύηση για την ασφάλειά του είναι ο στρατιωτικός αγγλοσαξωνικός έλεγχος επί της Νήσου Κύπρου, έλεγχος ο οποίος δεν είναι δυνατόν να επιτρέψει στην πράξη μία φιλοσυριακή στροφή στην Κυπριακή Δημοκρατία, και μάλιστα στην παρούσα συγκυρία της αμερικανικής εμπλοκής στο Ιράκ. Πάντως η Άγκυρα στην υφισταμένη συγκυρία, οδεύει μάλλον προς μία μετακεμαλιστική περίοδο, η οποία όμως, δεν διαφαίνεται ιδιαιτέρως εφησυχαστική για το Τελ Αβίβ.

            Συμπεράσματα 2: Η σημασία των ανωτέρω λεχθέντων για την ελληνική πλευρά, είναι ότι οποιαδήποτε μείζων απόφαση περί επιλύσεως του Kυπριακού –συμβατή με τα συμφέροντα επιβιώσεως του Eλληνισμού –, δεν επιτρέπεται να ληφθεί επ’ουδενί και για κανένα λόγο πριν από την εμπέδωση της Ειρήνης, της Σταθερότητος και της Δημοκρατίας στο Ιράκ. Και αυτό διότι η ποιοτική αλλαγή του καθεστώτος της Βαγδάτης, την οποία επέφερε η αγγλοσαξωνική στρατιωτική επέμβαση, αναμένεται να προκαλέσει νέες ισορροπίες στην περιοχή της Μ. Ανατολής και να δημιουργήσει όλες εκείνες τις προϋποθέσεις τις οποίες το Ισραήλ θεωρεί απαραίτητες για την εδραίωση της ασφαλείας του. Η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα ασφάλειας στο Τελ Αβίβ, ώστε να αχθεί το τελευταίο σε θετικότερη στάση αναφορικά με την ποιότητα λύσεως του Κυπριακού Ζητήματος, προς όφελος και των δύο κοινοτήτων και όχι ετεροβαρώς, δηλαδή υπέρ της τουρκικής και μόνον πλευράς, όπως συμβαίνει σήμερα. Όσο, όμως, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, οι «κυρίαρχες βρετανικές βάσεις / soveraign bases areas» στην Κύπρο και η προσπάθεια διχοτομήσεως της Νήσου, η οποία πλέον είναι εμφανής στις ενέργειες του «συντρόφου» Ταλαάτ, θα εμφανίζονται ως τα μόνα εχέγγυα για την Νατοϊκή επιρροή στον τομέα της ασφαλείας στο γεωπολιτικό σύμπλοκο της Ν/Α Μεσογείου.

            Και αυτό μόνο ένα αποτέλεσμα μπορεί να έχει: την διχοτόμηση της μαρτυρικής Μεγαλονήσου. Ας το αντιληφθούμε...

            Πρέπει ακόμη κ. Θεοδωράτο να τονίσουμε και κάτι άλλο πολύ σοβαρό για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις εάν υπάρξει κάποια διχοτομική εξέλιξη στην Κύπρο, υπό τον μανδύα κάποιας «δήθεν» Ομοσπονδιακής «λύσεως», η οποία θα είναι κάτι πολύ περισσότερον της Συνομοσπονδίας, θα είναι διχοτόμησις. Και να ποιο είναι αυτό: το συνομόσπονδο κρατίδιο της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βορείου Κύπρου» θα έχει, όπως είναι προφανές ιδική του ψήφο στην Ε.Ε. ή στην καλύτερη για την Ελλάδα περίπτωση δεν θα επέτρεπε στην Κυπριακή κυβέρνηση να ψηφίσει κάποια ευρωπαϊκή πρόταση η οποία θα απαιτούσε ομοφωνία αλλά δεν θα συνέφερε την Τουρκία. Ναι, καλά ακούσατε την Τουρκία, η οποία δεν θα ήταν καν μέλος, αλλά θα εξεβίαζε εκ του ασφαλούς, στο πλαίσιο μιας επικερδούς «ειδικής σχέσεως» κάτι που και ο κ. Αχμέτ Νταβούτογλου βλέπει με πολύ καλό μάτι.

Ερώτηση 2: Το τελευταίο διάστημα, δηλ. από την αρχή του 2009 και εντεύθεν, έχει αρχίσει να γίνεται πολύς λόγος από διάφορες πηγές, δημοσιογραφικές και από αναλυτές των γεωστρατηγικών ζητημάτων της περιοχής, για τον σύμβουλο του Ερντογάν, κ. Αχμέτ Νταβούτογλου τον οποίον μας αναφέρατε. Ωστόσο, μάλλον ελησμόνησαν να επισημάνουν ότι είσαστε ο πρώτος που τον «ανακαλύψατε», από το 2004 γράφετε και διδάσκετε γι αυτόν σε όλα τα ΜΜΕ της χώρας αλλά και στις ανώτατες Μεταπτυχιακές Ακαδημίες Των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας (ΣΕΘΑ, ΑΔΙΣΠΟ, Σχολές Πολέμου Στρατού Ναυτικού και Αεροπορίας, Σχολή Εθνικής Ασφάλειας [Σ.Ε.Α] εσείς και οι υποψήφιοι διδάκτορές σας. Μπορεί να το επιβεβαιώσει ο οποιοσδήποτε μαθητής των σχολών αυτών αλλά και τα γραπτά σας, όπως το τελευταίο εξαίρετο πόνημά σας για την «Γεωπολιτική στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και την Τουρκία» που είδε το φώς πέρισυ στις εκδόσεις Λιβάνη, και συνεγράφετο τα τελευταία τέσσερα χρόνια, όπως μαρτυρούν οι προδημοσιεύσεις το στις επιστημονικές επιθεωρήσεις του Ι.Α.Α. Μάλιστα μέσω αυτού αποκρυπτογραφήσατε την μεσομακροπρόθεσμη στόχευση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Η επόμενη ερώτηση αφορά την παρούσα γεωπολιτική αξία της Τουρκίας και πως αυτή αναμένεται να διαμορφωθεί στο μέλλον. Που αποσκοπεί η πολιτική Νταβούτογλου;

Κύριε Θεοδωράτο, είναι γεγονός ότι εσχάτως, τους τελευταίους μήνες, σημαντικοί έλληνες διανοούμενοι, είτε αυτοί είναι ακαδημαϊκοί, είτε είναι δημοσιογράφοι, έδωσαν συνέχεια στις αναφορές μου σχετικά με το ρόλο του Καθηγητή Νταβούτογλου στην χάραξη της σύγχρονης νέο-οθωμανικής πολιτικής του ισλαμιστικού διδύμου Ερντογάν-Γκιούλ. Το αν αναφέρονται στο όνομά μου ή όχι, δεν επηρεάζει τον ορθολογικό σχεδιασμό της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Σημασία, όμως, έχει το ότι η βασική πηγή της σύγχρονης νεο-οθωμανικής τουρκικής γεωστρατηγικής σκέψης γίνεται οσημέραι γνωστή και ελπίζουμε ότι δεν θα αγνοηθεί από την ελληνική κυβέρνηση αλλά και τις ελληνικές πολιτικές ελίτ.  Η λεπτότητα και η επιστημονική εντιμότητα εγκύρων ιστορικο-αμυντικών αναλυτών όπως εσείς, με ένα ευρύτατο φάσμα ιστορικών εκδόσεων και εκδόσεων αμυντικής αναλύσεως και οι παρατηρήσεις σας σχετικά με τη δική μου συμβολή στην ανάδειξη του φαινομένου Νταβούτογλου στο ελληνικό κοινό, είναι ιδιαζόντως τιμητική και ειλικρινά, μου είναι αρκετή.

            Άλλωστε, χρόνια τώρα προτείνω ουσιαστικά, από το βήμα των ηλεκτρονικών Μ.Μ.Ε που με τιμούν φιλοξενώντας την άποψή μου,  να μεταφραστεί το θεμελιώδες σύγγραμμα του Αχμέτ Νταβούτογλου με τίτλο (θα σας τον δώσω και στα τουρκικά ώστε κάποιος ο οποίος ενδιαφέρεται να έχει τη δυνατότητα να έλθει σε επαφή αλλά και σε μια ελεύθερη μετάφραση προς τα ελληνικά): Stratejik Derinlik: Τürkiye'nin Uluslararası Konumu/ Στρατηγικό Βάθος: Ο Διεθνής τουρκικός ρόλος, Istanbul: Küre Yayınları, 2001. Ελπίζω να εισακουσθώ. Πάντως εγώ και οι συνεργάτες μου μεταφράσαμε αρκετά σημεία του ανωτέρω πονήματος για τις ανάγκες του βιβλίου μου, που προαναφέρατε. Δηλ. τη «Γεωπολιτική στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή και η Τουρκία», Λιβάνης 2008. Από εκεί, θα κάνω χρήση κάποιου υλικού για να απαντήσω στο δεύτερο σκέλος του ερωτήματός σας σχετικά με την παρούσα γεωπολιτική αξία της Τουρκίας και πως αυτή αναμένεται να διαμορφωθεί στο μέλλον όπως και στο που αποσκοπεί η πολιτική Νταβούτογλου.

Θα αρχίσω διαβάζοντάς σας από το βιβλίο μου, μερικά στοιχεία σχετικά με τον Καθηγητή Νταβούτογλου ο οποίος και είναι ο εισηγητής του σύγχρονου τουρκικού νεο-οθωμανικού γεωστρατηγικού οράματος. Πρόκειται για μία από τις πλέον σοβαρές επιστημονικώς, ηγετικές προσωπικότητες της ισλαμιστικής ελίτ διανοήσεως στην Τουρκία ο οποίος κατέχει θέση επικεφαλής συμβούλου σε θέματα εξωτερικής πολιτικής του πρωθυπουργού Erdoğan.  Είναι ο αρχιτέκτονας, και δικαίως, της νέας τουρκικής αντίληψης περί εξωτερικής πολιτικής.

            Όπως αναφέρει ο A. Murinson[6], «o Ahmet Davutoğlu είναι ένας αυθεντικός νεο-οθωμανιστής στοχαστής. Μέχρι να αναμιχθεί στην υπάρχουσα τουρκική Κυβέρνηση, υπήρξε επικεφαλής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Beykent. Ο Davutoğlu απέκτησε ένα Διδακτορικό τίτλο στη Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο Boğaziçi. Τα ενδιαφέροντα του δεν περιορίζονται μόνο στην πολιτική και τις Διεθνείς Σχέσεις, αλλά περιλαμβάνουν τη Φιλοσοφία, την Ιστορία, τη Γεωγραφία - ειδικά τον εξειδικευμένο τομέα της, τη Γεωπολιτική - καθώς και τις Πολιτισμικές Σπουδές και τα Οικονομικά».

 Τονίζω ιδιαίτερα κ. Θεοδωράτο την αναφορά του Murinson στις Γεωγραφικές και Γεωπολιτικές επιστημονικές αποσκευές του του κ. Ahmet Davutoğlu. Και συνεχίζει ο Murinson παρουσιάζοντας τις γενικές γεωπολιτισμικές κατευθύνσεις του τούρκου θεωρητικού, οι οποίες και αποτελούν τη βάση θεμελίωσης και τεκμηρίωσης του νέο-οθωμανικού του προτύπου:

«Ο πυρήνας μιας νέας προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής εμφανίστηκε σε ένα άρθρο με τίτλο “Η Σύγκρουση των Συμφερόντων: Μια Εξήγηση της Διεθνούς Τάξεως [Αταξίας]”, το οποίο εμφανίστηκε το 1998. Στο εν λόγω  άρθρο κάνει έκκληση για την επανεκτίμηση του ρόλου της Αμερικανικής Ηγεμονίας στις διεθνείς υποθέσεις και για την καθιέρωση ενός δια-πολιτισμικού διαλόγου ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές συγκρούσεις[7]. Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσουμε τις απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο σχετικά με τη αποσαφήνιση της εξελίξεως του τρέχοντος δόγματος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Σε αυτό το άρθρο, ένας Τούρκος ακαδημαϊκός δάσκαλος, προτείνει μια εναλλακτική θεωρία ανάμεσα σε δύο κυρίαρχες που είναι ευρωκεντρικές, και οι οποίες επεχείρησαν να ερμηνεύσουν τις τρέχουσες διεθνείς εξελίξεις. Αυτό το άρθρο αφιερώθηκε σε μια κριτική των απόψεων του Huntington και του Fukuyama περί Παγκοσμιοποίησης και περί της, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, εποχής.

Θα έλεγα, ότι επρόκειτο για μια σκληρότατη κριτική στους δύο αμερικανούς ακαδημαϊκούς δασκάλους, κ. Θεοδωράτο. Εκεί ο Davutoğlu, προς απάντηση στην θέση του Fukuyama σχετικά με το «Τέλος της Ιστορίας» που εμφανίστηκε κατά το τέλος της παγκόσμιας ιδεολογικής συγκρούσεως του ψυχρού πολέμου, δηλώνει τα εξής:

            «Η θέση του Fukuyama, η οποία εξυμνεί την καθολίκευση των Πολιτικών Αξιών και Δομών του Δυτικού Πολιτισμού, παρείχαν την κύρια προοπτική στην αξιολόγηση των Πολιτικών Υποθέσεων στη μετά-σοβιετική και την προ-βοσνιακή εποχή. [...] Η βοσνιακή κρίση απεκάλυψε τη ρηχότητα της θέσεως περί του “Τέλους της Ιστορίας”· επειδή “απεκάλυψε τις ελλείψεις ισορροπίας του Δυτικού Πολιτισμού, καθώς και τις παραμορφώσεις της υφισταμένης Διεθνούς Τάξεως”»[8].

Ο Davutoğlu επέκρινε επίσης τη θέση του Huntington σχετικά με τη “Σύγκρουση των Πολιτισμών” γράφοντας ότι:

“O Huntington δεν υπολογίζει το γεγονός ότι οι καταστροφικότεροι Παγκόσμιοι πόλεμοι στην ανθρώπινη ιστορία ήσαν ενδο-πολιτισμικοί πόλεμοι μεταξύ των συστημικών δυνάμεων του ευρωκεντρικού Δυτικού πολιτισμού. Ήσαν πόλεμοι που διεξήχθησαν για να αποφασιστεί το ποιος θα παράσχει Συστημικές ηγεσίες, τίνος οι κανόνες θα υπερισχύσουν, τίνος οι πολιτικές θα διαμορφώσουν τις Συστημικές διαδικασίες κατανομής και τίνος η αίσθηση ή το όραμα περί Τάξεως θα επικρατήσει”[9].

» Στο ίδιο άρθρο, ο Τούρκος, νυν (Απρίλιος 2007) Επικεφαλής Σύμβουλος επί θεμάτων Εξωτερικής Πολιτικής, αφιερώνει σημαντική θέση στις απόψεις του αναφορικώς με τη σύγχρονη γεωπολιτική κατάσταση. Εξηγεί, ότι η στρατηγική ισορροπία η οποία προωθήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και εβασίζετο στη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, έλαβε τέλος μετά τον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου. Παραθέτει το παράδειγμα της συγκρούσεως για την ισλαμική κατ’ εξοχήν, Βοσνία, που επιτάχυνε την “αναπροσαρμογή του γεωπολιτικού status quo”[10]. Το άρθρο του Τούρκου γεωπολιτικού χαρακτήριζε τη βοσνιακή περίπτωση ως μια “ενδο-συστημική σύγκρουση μεταξύ Η.Π.Α. και Ευρώπης” και προέβλεπε την αποτυχία του αμερικανικού “Δόγματος περί Νέας Διεθνούς Τάξεως”. Κατέληγε δε  στο συμπέρασμα ότι η αποτυχία της Δύσεως να αποτρέψει τη γενοκτονία στη Βοσνία προεκλήθη από τις “μεσαιωνικές προκαταλήψεις της Ευρώπης”[11]».

Είναι γνωστό κ. Θεοδωράτο, ότι το όνομα του Κεμάλ Ατατούρκ και οι ιδέες που σχετίζονται με αυτόν, κατέχουν, παραδοσιακώς, τιμητική θέση στην κοσμική τουρκική ιστοριογραφία και τον εθνικιστικό πολιτικό λόγο της Τουρκικής Δημοκρατίας. Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι σε ολόκληρο το άρθρο του Davutoğlu, δεν υπάρχει καμμία αναφορά της Τουρκικής Δημοκρατίας ή των αρχών του Κεμαλισμού. Συμφώνως προς ορισμένους αναλυτές, το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντική παρέκκλιση για απόψεις που εκφράζονται από έναν ανώτερο τούρκο κυβερνητικό αξιωματούχο. Εκείνο όμως που κεντρίζει τη φαντασία του Τούρκου πανεπιστημιακού είναι η εξέχουσα θέση του Ισλαμικού Κόσμου ή του Ισλαμικού Πολιτισμού στην Παγκόσμια Τάξη πραγμάτων. Κι αυτό φαίνεται ξεκάθαρα όταν γράφει:

«Ο Ισλαμικός Κόσμος, ο οποίος έγινε η διατμηματική  αρένα αυτών των δύο φαινομένων, δηλαδή της Πολιτισμικής Αναβίωσης και του Στρατηγικού Ανταγωνισμού, μετατρέπεται [τώρα] στο επίκεντρο των Διεθνών Σχέσεων»[12].

Στο γεωπολιτικό του όραμα, ο Davutoğlu συνδυάζει δύο γεωγραφικές περιοχές: «Από Βορρά, την περιοχή του βορείου Καυκάσου, μέχρι το Νότο, στο Κουβέιτ» και «τη νότια πλευρά της Κεντρικής Ασίας». Τονίζει ότι η συμμετοχή τους στον Ισλαμικό Πολιτισμό «παρέχει κοινά στοιχεία σε αυτή τη φαντασιακή κοινότητα», η οποία είναι πλήρης αντιφάσεων ανάμεσα στις διεθνώς αναγνωρισμένες περιοχές και τη de facto πραγματικότητα»[13]. Έτσι εξυψώνει την ενότητα της ισλαμικής καθολικής Umma σε καθεστώς “ιδανικής γεωπολιτικής δομής” και αποδοκιμάζει την έννοια του “Κράτους-Έθνους”. Και δεν το αποδοκιμάζει με εργαλείο την φιλελεύθερη/παγκοσμιοποιημένη πολεμική που ασκείται κατά κόρον εναντίον του Κράτους-Έθνους. Το αποδοκιμάζει, όπως θα αντιληφθεί ο μελετητής του Πολιτικού Ισλάμ, με εργαλείο την ισλαμιστική “νομιμότητα”[14]. Το πολιτικό Ισλάμ θεολογικο-πολιτικώς δεν αποδέχεται, ούτε και αυτό, την έννοια του Κράτους-έθνους, αλλά την έννοια της “Umma”, της Διεθνούς Κοινότητος των Πιστών, κοντολογίς το Χαλιφάτο, στο πλαίσιο του οποίου δεν υπάρχει θέση για εθνοκρατικά μορφώματα, που θεωρούνται «Κράτη-Θραύσματα» της Umma και «είναι αποτέλεσμα της προδοσίας του Ισλάμ από τους βέβηλους Πρίγκηπές του»[15]. Στα κείμενά του, βεβαίως, ο Davutoğlu υποκαθιστά τον όρο “Umma”, ο οποίος φέρει θρησκευτικούς συνειρμούς και πιθανόν πολιτικές διώξεις, με τον πιο ουδέτερο όρο “Ισλαμικός Πολιτισμός”, αλλά διατηρεί την έμφαση στη θρησκευτική πτυχή της πολιτισμικής συγκρούσεως. Συμπεραίνει λοιπόν, αντιτιθέμενος στον Huntington, ότι:

«Οι φερόμενες ως Πολιτιστικές και Πολιτισμικές συγκρούσεις αποτελούν ασήμαντους λόγους για τη δημιουργία αυτής της χαοτικής ατμόσφαιρας, επειδή αυτή η περιοχή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του αυτού Πολιτισμού, δηλαδή του Ισλαμικού, με εξαίρεση την Αρμενία και τα χριστιανικά τμήματα της Γεωργίας. Το ζήτημα του Καραμπάχ και η εισβολή των Αρμενικών Δυνάμεων σε εδάφη του Αζερμπαϊτζάν αποτελεί τη μοναδική πολιτιστική / πολιτισμική σύγκρουση σε αυτή την περιοχή»[16].

Είναι προφανές ότι για να κρυσταλλωθεί αυτή η σύγκρουση θεωρητικώς, απαιτεί έναν συγκεκριμένο “φαντασιακό εθνικό εχθρό”[17] με τα χαρακτηριστικά που πληρούν την ιδεoληπτική του εικόνα: ως τέτοιος προσφέρεται θαυμάσια το Αρμενικό έθνος. Δεν πρόκειται περί νέου ευφευρήματος και ούτε προέρχεται φυσικά από την “ιστορικο-πλαστική” φαρέτρα του κ. Davutoğlu. Αυτό όμως είναι και το ιδιαιτέρως ανησυχητικό με την περίπτωσή του διότι, το φαινόμενο έχει βαθύτατες, φασιστικών καταβολών, ιστορικές ρίζες στον τουρκικό πολιτικό βίο. Και ο κ. Davutoğlu δεν κάνει τίποτε περισσότερο παρά να διαιωνίζει αυτήν την φασίζουσα αντιπαράθεση. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Η. Ηλιόπουλος: « Η ομοφωνία των πολιτικών δυνάμεων στην συλλογική επανανακάλυψη των Αρμενίων ως φαντασιακού εθνικού εχθρού ήταν χαρακτηριστική για το τουρκικό πολιτικό σύστημα. Από τον απόστρατο αξιωματικό Αρπασλάν Τουρκές, ηγέτη του φασιστικού κόμματος της Εθνικιστικής Δράσεως και της παραστρατιωτικής οργανώσεως «Γκρίζοι Λύκοι», μέχρι τον «σοσιαλιστή» Μπουλέντ Ετσεβίτ, τον αυθεντικότερο εκφραστή της κεμαλικής/καθεστωτικής υπερεθνικιστικής Αριστεράς, άπαντες ζητούσαν την αποστολή Τουρκικού Στρατού στο Αζερμπαϊτζάν για να πολεμήσει κατά των Αρμενίων. Αλλά ούτε και οι κατ’εξοχήν «ευρωπαϊστές» της τουρκικής πολιτικής σκηνής, οι φιλελεύθεροι Μεσούτ Γιλμάζ και Τουργκούτ Οζάλ, επέδειξαν τότε αναστολές στην καλλιέργεια μεταξύ του λαού, κλίματος συμπαραστάσεως προς τους «μουσουλμάνους αδελφούς της Κεντρικής Ασίας». Στην περίπτωση, μάλιστα, του Γιλμάζ η συμπαράσταση αυτή έλαβε και στρατιωτική διάσταση, κατά την μαρτυρία του διακεκριμένου -και διωχθέντος- συγγραφέως Τaner Akçam. O γερμανικός Τύπος έκανε λόγο, στις αρχές του 1992, περί μετακινήσεων τουρκικών στρατευμάτων προς την αρμενοτουρκική μεθόριο καθώς και περί μετακινήσεως του Στρατηγείου της μαχομένης (στο Κουρδιστάν) 3ης Στρατιάς προς Ersinjan[18]».

Στην συνέντευξή του αυτή ο κ. Davutoğlu ασκεί επίσης συγκεκαλυμμένη κριτική εναντίον του “δυτικόστροφου” κεμαλικού καθεστώτος, και ειδικά του Στρατού ως αυτοδιορισμένου φύλακα της κοσμικής Δημοκρατικής Τάξεως και ως ισχυρού υποστηρικτή της τουρκικής υποψηφιότητος στο ΝΑΤΟ αλλά και της Συμμαχίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι, o Davutoğlu αναφερόμενος στις στρατιωτικο-πολιτικές σχέσεις που επικρατούν στην Τουρκία, γράφει με εξαιρετική επιθετικότητα εναντίον του τουρκικού στρατιωτικού κατεστημένου:

«Ένα δημοκρατικό σύστημα στον Iσλαμικό Kόσμο μπορεί να δημιουργήσει ισλαμικά καθεστώτα με αντι-δυτικά συναισθήματα. Η διεφθαρμένη στρατιωτικο-πολιτική ελίτ σε ορισμένες ισλαμικές χώρες εξεμεταλλεύθη αυτόν το φόβο και συνεργάσθηκε με τις διεθνείς συστημικές δυνάμεις της δημοκρατικής Δύσεως με στόχο να καταστρέψουν τις δημοκρατικές διαδικασίες στον ισλαμικό κόσμο»[19].

            Είναι σαφές ότι ο καθηγητής και πρέσβης πλέον του τουρκικού ΥΠΕΞ, κ. Davutoğlu θεωρεί ότι οι «συστημικές δυνάμεις της Δημοκρατικής Δύσεως» συνομωτούν με «την διεφθαρμένη στρατιωτικο-πολιτική ελίτ με σκοπό να καταστρέψουν τις δημοκρατικές διαδικασίες στον ισλαμικό κόσμο (sic!)». Πώς είναι όμως δυνατόν να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο και ταυτοχρόνως να θεωρεί ότι: «η Τουρκία μπορεί να συμπεριφέρεται ως ευρωπαϊκή χώρα όταν ευρίσκεται με τις ευρωπαϊκές και ως μεσανατολική όταν ευρίσκεται με τις μεσανατολικές». Είναι ευκρινής η ανατολίτικη πολυσυλλεκτικότητα του κ. Davutoğlu, στον τομέα της γεωπολιτικής και ευρύτερα, της πολιτικής του σκέψης. Φυσικά αν αυτό δεν είναι είναι απλώς πολιτική υποκρισία τότε πρόκειται σαφώς για κλασσική υποσχιζοειδή κατάσταση[20]. Επίσης, το πώς εννοεί ακριβώς αυτήν την περίεργη πολιτικά και πολιτισμικά συμπεριφορά ο κ. Davutoğlu, φαίνεται και από το γεγονός ότι θεωρεί σοβαρό ατόπημα της Ε.Ε. το γεγονός ότι εδέχθη την Κυπριακή Δημοκρατία στο πλαίσιό της και είναι πεπεισμένος ότι αυτό έγινε για να δημιουργήσει προβλήματα στην εισδοχή της Τουρκίας[21].

            Γενικότερα, θεωρεί ότι ενισχύοντας το ρόλο της Τουρκίας ως διαμετακομιστικού κόμβου στα πετρελαϊκά κοιτάσματα της Κασπίας και του Καυκάσου θα κάμψει την απροθυμία των Ευρωπαίων αναφορικώς με την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρώπη των 27 και μάλιστα με τη μέθοδο ‘à la carte’. Φαίνεται όμως και από τα σχόλια των διεθνών αναλυτών, ότι αν αυτό σημαίνει θυσίες των δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων που αποτελούν το βασικό συστατικό της ευρωπαϊκής οικογένειας, δεν είναι δυνατόν ο σκοπός του να ευοδωθεί.

Τελικώς, κ. Θεοδωράτο, θεωρώ ότι η τελευταία πιστή της εισδοχής ‘à la carte’ της Τουρκίας στην Ε.Ε., θα παραμείνει η Ελλάδα, απολαμβάνοντας, εικάζω, κάποιο σοβαρό αντάλλαγμα από πλευράς Τουρκίας για την καλή της θέληση και την συγκινητική αυτή επιμονή της.

Ο Davutoğlu δίδει ιδιαίτερη προσοχή στα κρίσιμα Γεωσυστήματα συνιστώμενα από Κράτη που μοιράζονται τον προαναφερθέντα “Ισλαμικό Πολιτισμό”. Εντόνως επηρεασθείς από τον Alfred Thayer Mahan, τον πατέρα της αμερικανικής γεωπολιτικής αντιλήψεως περί “Ναυτικών Δυνάμεων”, ο Davutoğlu δίδει, επίσης, έμφαση στη σημασία των λεγομένων «σημείων ασφυξίας» (chokepoints)[22]. Σημειώνει ότι:

«Αυτή η γεωγραφική θέση λειτουργεί ως μεγάλο πλεονέκτημα για τον Ισλαμικό Κόσμο [Σ.Σ: δηλ. την Umma], καθιστώντας τον ικανό να ελέγχει τα “σημεία ασφυξίας” τα οποία διαχωρίζουν τις Θερμές Θάλασσες του πλανήτη, ενώ ενέχει επίσης και τον έντονο κίνδυνο της προκλήσεως ενδο-συστημικού ανταγωνισμού»[23].

Τονίζει επίσης το γεγονός ότι οκτώ (8) από τα δεκα-έξι (16) στρατηγικώς σημαντικότερα “σημεία ασφυξίας”, δηλαδή: η Διώρυγα του Σουέζ, Bab el-Mandeb (η έξοδος από την Ερυθρά Θάλασσα), τα Στενά του Ορμούζ (η έξοδος από τον Περσικό Κόλπο), τα Στενά της Μάλακα, τα Στενά Σούντα (ανάμεσα στη Σουμάτρα και την Ιάβα), τα Στενά Λομπόκ (ανάμεσα στο Μπαλί και τη Mataram) και το Βόσπορο και τα Δαρδανέλια (έξοδοι από τη Μαύρη Θάλασσα) – είναι υπό τον πλήρη έλεγχο ισλαμικών Κρατών, ενώ ένα από αυτά (τα Στενά του Γιβραλτάρ) διαχωρίζει ένα ισλαμικό Κράτος (Μαρόκο) και ένα ευρωπαϊκό (Ισπανία). Απορρίπτει δε την άποψη του Huntington, ότι ο Ισλαμικός Κόσμος αποτελεί πρόκληση για τον πυρήνα των Δυτικών Χωρών:

«Είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι ο Ισλαμικός Κόσμος μπορεί να αναπτύξει ανεξάρτητη σφαιρική στρατηγική ως αντι-συστημική δύναμη η οποία να χαίρει ενός είδους δυνάμεως επιλογής στην ανάμειξή της στο Διεθνές Σύστημα. Τα ισλαμικά κράτη, γενικώς, κατατάσσονται πλησίον του πυθμένος της κοινωνικής ιεραρχίας του Διεθνούς Συστήματος[24].

Μετά όμως από μια τέτοια ανάλυση, καθίσταται ξεκάθαρος ο νέο-οθωμανισμός του Καθηγητή, εφόσον πλέον ομιλεί απροκάλυπτα για γεωστρατηγικές δυνατότητες των σημείων «στραγγαλισμού/chokepoints» της…Umma, ως συνόλου! Και όχι μόνον αυτό, αλλά είναι επίσης σαφής η υποφώσκουσα απειλή, ότι «εάν η Umma λειτουργήσει ως τοιαύτη, τότε ο Δυτικός Κόσμος δεν θα είναι πλέον σε θέση ισχύος»! Είναι προφανές λοιπόν ότι ο κ. Davutoğlu προσπαθεί να «ψιμυθιώσει» την χαλιφατική και πανισλαμίζουσα νέο-οθωμανική του ιδεολογία, η οποία φυσικά έχει δυναμική και εσωτερικές λογικές που δεν σταματούν στρέφοντας έναν δυτικό διακόπτη! Άλλωστε αυτό γίνεται εμφανές και από άλλα σημεία του λόγου του Τούρκου γεωπολιτικού: Ας αναλύσουμε την παρακάτω λογική αντίφαση που προκύπτει από κείμενα του με ελάχιστη χρονική διάρκεια μεταξύ των: π.χ. ως αποτέλεσμα της νέας πλειάδας γεωπολιτικών, γεω-οικονομικών και γεωστρατηγικών πραγματικοτήτων ή δυνατοτήτων, ο Davutoğlu, εκπέμποντας έναν καταπιεσμένο αντιδυτικισμό όσο και αντι-αμερικανισμό, υπαινίσσεται ότι η Δύση, και συγκεκριμένα οι Ηνωμένες Πολιτείες, εδημιούργησαν ένα μύθο περί «Ισλαμικής Απειλής» ώστε να παράσχουν ένα ιδεολογικό έρεισμα σε «στρατηγικές και τακτικές επιχειρήσεις με στόχο να αποκτήσουν τον έλεγχο αυτών των δυνατοτήτων»[25]. Ειδικά αυτό το τελευταίο κ. Θεοδωράτο, αν το συνδυάσουμε με την ομολογημένη, και εκπεφρασμένη από τον ίδιο θεωρητικό σχεδιαστή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής διαπίστωση ότι «συμφωνούν σχεδόν σε όλα τα αντίστοιχα ζητήματα με τις Η.Π.Α.», αποκαλύπτει πλήρως την αναλήθεια των λεγομένων από τον γκουρού της εξωτρικής πολιτικής της ισλαμιστικής Τουρκίας.

Επίσης όμως, μας δίδει να καταλάβουμε ότι ο κ. Davutoğlu ομιλεί περί «ανθρωπιστικών στρατιωτικών επεμβάσεων», δηλ περί της γνωστής εννοίας του «military humanism» κατά το αμερικανικό πρότυπο των δύο τελευταίων δεκαετιών. Και βεβαίως, βελτιωμένο με όλες τις…νέο-οθωμανικές ιδιομορφίες[26].

            Ο αντιδυτικισμός του Davutoğlu, όσο και αν αυτός μονότονα τον αρνείται φαίνεται και από άλλα σημεία,  π.χ. επικρίνει ακόμη και την Αμερικανική Στρατηγική της «Νέας Διεθνούς Τάξεως», για την ασυνέπειά της και την έλλειψη αποφασιστικότητος που παρουσιάζει στην υποστήριξη των αρχών των Ηνωμένων Εθνών σχετικώς με τη Συλλογική Ασφάλεια. Συγκεκριμένα, επιλέγει ως παράδειγμα και πάλι, την εθνική εκκαθάριση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Δεν σταματά την κριτική του και έναντι της «καθοδηγουμένης από τη Δύση Παγκοσμιοποιήσεως» και την κατηγορεί ότι αποτελεί προσπάθεια ομογενοποιήσεως διαφόρων πολιτισμών, αν όχι και ολοκληρωτικής καταστροφής των “μη Δυτικών”, κάνοντας έκκληση για μεταξύ τους διάλογο. Γράφει:

«Το πρώτο και πιο σημαντικό ζητούμενο της πρώτης προϋποθέσεως είναι η αναγνώριση του δικαιώματος επιβιώσεως των διαφορετικών πολιτισμικών ταυτοτήτων σε κλίμα συνυπάρξεως. Η υπάρχουσα πολιτισμική κρίση θα μπορούσε να υπερκερασθεί μόνο μέσω πολιτισμικού διαλόγου και ελευθέρας ανταλλαγής αξιών. Το πολιτισμικό μονοπώλιο έχει αποτελέσει το βασικό διακύβευμα του σύγχρονου Δυτικού πολιτισμού και έχει οδηγήσει στην καταστροφή Παραδοσιακών Πολιτισμών. Η τρέχουσα αναβίωση των Παραδοσιακών Πολιτισμών αποτελεί αντίδραση σε αυτό το πολιτισμικό μονοπώλιο»[27].

Θεωρεί ότι, για να καταστεί η Τουρκία Ισλαμική Περιφερειακή Δύναμη, απαιτείται προσοχή και προσαρμογή της Τουρκικής Εξωτερικής Πολιτικής στο πλαίσιο των «στρατηγικών παραμέτρων» που έχουν τεθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Στο ίδιο άρθρο, συνιστά στις Ηνωμένες Πολιτείες να αποφύγουν «τις κατηγοριοποιήσεις βάσει των προκλήσεων των πολιτισμικών διαφορών, όπως “Δύση εναντίον Ισλάμ” ή “Δύση εναντίον Όλων”»[28] Προτείνει την αναδόμηση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και την αναθεώρηση αυτού του μηχανισμού Συλλογικής Ασφαλείας, ώστε να δύναται να απαντά ικανοποιητικά στον «διεθνή στρατηγικό τυχοδιωκτισμό». Τέλος, συμπεραίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συνεργαστούν με τις Ισλαμικές και τις Κομφουκιανικές χώρες ώστε να αποτρέψουν τον επικίνδυνο εθνικισμό της «Ευρώπης και της Ρωσίας, ως απειλής για την παγκόσμια σταθερότητα»[29]. Εδώ και πάλιν διερωτάται ο κάθε λογικός άνθρωπος: μα επιτέλους, σε αυτήν την «επικίνδυνη και εθνικιστική Ευρώπη» θέλει να κάμει μέλος την πατρίδα του ο κ. Davutoğlu; Και αν όχι γιατί το λέγει; Μήπως επιθυμεί να την «εκδημοκρατίσει ‘à la Turque’ πρώτα και μετά να προωθήσει την Τουρκία; Ή μήπως, πολύ απλά, δεν το πιστεύει καθόλου;

            Είναι προφανές λοιπόν ότι ο τούρκος γεωπολιτικός δεν είναι αυτός εκείνος ο οποίος θα οδηγήσει τον κ. Ερντογάν στην υιοθέτηση του ευρωπαϊκού πολιτισμικού προτύπου. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα, μάλλον εθελοτυφλεί και εκδηλώνει την ένδειά της σε σχεδιασμό «τουρκικής πολιτικής» όταν επιμένει μονοτόνως και μάλλον με ένα θλιβερό τόνο, χωρίς να σκέπτεται να χαράξει έστω και μια μη κοινοποιούμενη πολιτική, ότι η «Αθήνα στηρίζει την Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας»! Όπως έχω πει επανειλημμένως κ. Θεοδωράτο, η Ελλάς θυμίζει προσκοπίνα η οποία προσπαθεί, θέλοντας να κάνει την καθημερινή καλή της πράξη, να περάσει την «γιαγιά Τουρκία» απέναντι, αλλά δεν αντιλαμβάνεται ότι η «γιαγιά» δεν το θέλει!

Είναι επίσης εμφανές ότι η αντίληψή του για τη σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία είναι σχέση αναγκαστικής στρατηγικής συνεργασίας, ιδιαιτέρως σε ότι αφορά την πολιτική της Αγκύρας στην Ευρασία.

Είναι ακόμη σαφές ότι αποδέχεται την ανάγκη να λαμβάνει υπόψη τις βουλήσεις της Ατλαντικής Υπερδυνάμεως, αλλά επιδεικνύει κάθε διάθεση να τις ανατρέψει ή να τις αγνοήσει εντελώς, προς όφελος ενός νεο-οθωμανικού οράματος για την Τουρκία.

Προκύπτει όμως ότι ο τούρκος γεωπολιτικός βρίσκεται –δυστυχώς- σε σύγχυση αναφορικώς με το ρόλο της Τουρκίας στις σχέσεις της με την Ρωσία, διότι αφενός θεωρεί την Ρωσία ως «απειλή για την παγκόσμια σταθερότητα» επιδιώκοντας να εξωθήσει τις Η.Π.Α. να συνεργαστούν με τις «ισλαμικές και κομφουκιανικές» χώρες εναντίον της και αφετέρου θεωρεί ότι η Τουρκία πρέπει να συνεργάζεται…με την Ρωσία! Το αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την περίπτωση της Ευρώπης για τον κ. Davutoğlu! Η σύγχυση αυτή του κ. Davutoğlu αποτελεί και σύγχυση της Τουρκίας στην προσπάθειά της να συμβιβάσει γεωστρατηγικά ηγεμονικά οράματα στην περιοχή της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και καλές σχέσεις με τις Η.Π.Α. και τη Ρωσία οι οποίες θα πρέπει να… αποδεχθούν τα τουρκικά αυτά οράματα. Αδύνατον!

Υπάρχει λοιπόν σημαντικότατο πρόβλημα λογικής ευσταθείας στην συνολική του γεωστρατηγική του αντίληψη και την αντίστοιχη πρόταση. Με λίγα λόγια: οι απόψεις του κ. Davutoğlu είναι επικίνδυνες για την ευρω-ατλαντική πολιτική στη Ν/Α Μεσόγειο και προκαλούν και αμφιλεγόμενα αισθήματα στην στρατιωτικο-διπλωματική, αλλά και την ακαδημαϊκή[30], ελίτ της χώρας του.

Ας δούμε όμως τώρα, κ. Θεοδωράτε, από πιο κοντά τον νέο-οθωμανισμό του κ. Davutoğlu για να εστιάσουμε στα σημεία που αφορούν εμάς, δηλ. τον ελλαδικό και Κυπριακό Ελληνισμό.

Η απαρχή αυτού του δόγματος μπορεί να εντοπιστεί στο νεο-Οθωμανισμό του Özal, στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Erbakan και στην καινοτόμα προσέγγιση της γεωπολιτικής του Davutoğlu η οποία επεδίωκε τη βελτίωση των διμερών σχέσεων με ασιατικές χώρες όπως το Ιράν, το Πακιστάν, τη Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη και την Ινδονησία και με αφρικανικές χώρες όπως την Αίγυπτο, τη Λιβύη και τη Νιγηρία. Το εννοιολογικό περιεχόμενο αυτής της πολιτικής ήταν «η δόμηση δεσμών με σημαντικές δυνάμεις της ανατολής, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τους παραδοσιακούς δεσμούς της Άγκυρας με τη Δύση»[31]. Η κύρια θέση αυτού του δόγματος είναι ότι το «στρατηγικό βάθος» προϋποθέτει «γεωγραφικό» και «ιστορικό βάθος». Συνεπώς, κατά τον τούρκο γεωπολιτικό, η Τουρκία κατέχει, ως αποτέλεσμα της ιστορικής κληρονομιάς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σημαντικό γεωγραφικό βάθος. Σύμφωνα με τον Davutoğlu, «Αυτό το γεωγραφικό βάθος τοποθετεί την Τουρκία στο κέντρο πολλών γεωπολιτικών πεδίων επιρροής». Το δόγμα του «στρατηγικού βάθους» απαιτεί ενεργή δέσμευση με όλα τα περιφερειακά συστήματα που γειτονεύουν με την Τουρκία. Επίσης, οικοδομώντας τον νεο-οθωμανικό, και χαλιφατικού τύπου, γεωστρατηγικό του χώρο, όπως αναλύσαμε ανωτέρω, θεωρεί ως εξέχουσα τη θέση του μουσουλμανικού κόσμου στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Αναφορικώς λοιπόν με τη γεωστρατηγική του Ισλαμικο-τουρκικού χώρου και το Δίπολο Κύπρου-Αιγαίου πρέπει να τονίσουμε κάτι που αναφέραμε ανωτέρω, δηλαδή ότι.:

            i) Ο Davutoğlu δίδει ιδιαίτερη προσοχή στις κρίσιμες γεωγραφικές τοποθεσίες των κρατών που μοιράζονται αυτόν το ισλαμικό πολιτισμό και σαφώς επηρεασμένος από τον Alfred Thayer Mahan («On Naval Warfare»), τον πατέρα της αμερικανικής γεωπολιτικής αντιλήψεως περί Ναυτικών Δυνάμεων, υπογραμμίζει τη σημασία των λεγομένων «σημείων ασφυξίας» (chokepoints) όπως είπαμε προ ολίγου.

            Στο πλαίσιο αυτής της καθαρά δυτικής γεωγραφικής - γεωπολιτικής αναλύσεως ο τούρκος θεωρητικός βασίζει και τις προσεγγίσεις του για τη γεωστρατηγική σημασία του Διπόλου Κύπρου-Αιγαίου, στο προαναφερθέν βιβλίο του “Stratejik Derinlik. Türkiye’nin Uluslararası Konumu” του οποίου η πρώτη έκδοση γίνεται το 2001. Και βεβαίως βασίζει την γεωπολιτική του ανάλυση στην ανάγνωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Άς συγκρίνουμε όμως τα κείμενά του με τις σημερινές εξελίξεις. Σας διαβάζω λοιπόν, τι αναφέρει ο τούρκος γεωπολιτικός στο βιβλίο αυτό και τα οποία ελπίζω να διαφωτίσουν επαρκώς τις ελληνικές ελίτ: 

«[Οι τελευταίες εξελίξεις έδειξαν ότι...] Οι ΗΠΑ δημιουργώντας έναν δυναμικό συσχετισμό μεταξύ των πολιτικών τους για την Ανατολική Ευρώπη και την Μέση Ανατολή, επιδιώκουν να έχουν υπό έλεγχο την Ευρωπαϊκή Hinterland καλύπτοντας το πεδίο του γεωπολιτικού κενού που εμφανίσθηκε στον άξονα Βαλκανίων-Μέσης Ανατολής μετά την διάλυση της Σοβ. Ένωσης. Το Αιγαίο και η Κύπρος είναι δύο σημαντικά σκέλη, τόσο στον άξονα Ανατολικής Ευρώπης-Μέσης Ανατολής από άποψη χερσαίας σύνδεσης, όσο και στον άξονα Αδριατικής-Ανατολικής Μεσογείου-Κόλπου από άποψη θαλάσσιας σύνδεσης». [.…] Στο πλαίσιο [Σ.Σ. λοιπόν] αυτού του στρατηγικού σχεδιασμού, το ζήτημα της Κύπρου θα έλθει στο προσκήνιο με πιο ενεργό τρόπο. […] Σήμερα, μεταξύ Ανατολικής Ευρώπης - Βαλκανίων - Αδριατικής - Αιγαίου - Ανατολικής Μεσογείου - Μέσης Ανατολής και [Σ.Σ. Αραβοπερσικού] Κόλπου διαμορφώνεται ένα πεδίο πολλαπλών αλληλεπιδράσεων υψηλής δυναμικής. [….] Πάνω σε αυτήν την γραμμή που ενοποιεί τα Βαλκάνια με την Μέση Ανατολή θα είναι αναπόφευκτη η ανάπτυξη νέων εξορμήσεων».

            Ο τούρκος Γεωπολιτικός αναφέρει επίσης μερικές χαρακτηριστικές εκτιμήσεις (που έχω και εγώ κάνει, σε άρθρα μου[32], προ εικοσιπενταετίας μάλιστα, άρα δεν κινδυνεύω να θεωρηθώ ως «αντιγραφεύς» του τούρκου συναδέλφου). Ας δούμε τις σημαντικότερες:

1) «Η Κύπρος, που κατέχει κεντρική θέση μέσα στην παγκόσμια ήπειρο [Σ.Σ. εννοεί την Παγκόσμια Νήσο του Spykman], ευρισκόμενη σχεδόν σε ίση απόσταση από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, βρίσκεται μαζί με την Κρήτη επάνω στην ίδια ευθεία που τέμνει τις οδούς θαλάσσιας διέλευσης. Η Κύπρος κατέχει [αφενός μεν] θέση μεταξύ των Στενών, που χωρίζουν Ευρώπη και Ασία, και [αφετέρου] της Διώρυγας του Σουέζ, που χωρίζει Ασία και Αφρική, ενώ συγχρόνως έχει την θέση μιας σταθερής βάσης και ενός αεροπλανοφόρου, που θα πιάνει τον σφυγμό των θαλασσίων οδών του Άντεν [Ερυθρά Θάλασσα] και του Ορμούζ [Αραβο-περσικός Κόλπος], μαζί με τις λεκάνες του Κόλπου και της Κασπίας, που είναι οι πιο σημαντικές οδοί σύνδεσης Ευρασίας-Αφρικής».

2) «Μια χώρα που αγνοεί την Κύπρο δεν μπορεί να είναι ενεργή στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές. Δεν μπορεί να είναι ενεργή σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής, διότι αυτό το μικρό νησί κατέχει μια θέση ικανή να επηρεάζει ευθέως τις στρατηγικές συνδέσεις μεταξύ Ασίας-Αφρικής, Ευρώπης-Αφρικής και Ευρώπης-Ασίας. Δεν μπορεί να είναι ενεργή, σε επίπεδο περιφερειακών πολιτικών διότι η Κύπρος, με την ανατολική απόληξή της [Χερσόνησο της Καρπασίας] βρίσκεται σαν βέλος στραμμένο στην Μέση Ανατολή ενώ με την δυτική ράχη της αποτελεί τον θεμέλιο λίθο των [γεω]στρατηγικών ισορροπιών που υπάρχουν στην Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και την Βόρειο Αφρική».

Η περιγραφή αυτή κ. Θεοδωράτο, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών αναφορικά με τις βλέψεις της Τουρκίας για την Κύπρο. Και δεν πρέπει να αφήνει περιθώρια παρερμηνειών και για το πιά θα είναι η στρατηγική βλέψη του κ. Ταλάτ ο οποίος καθοδηγείται από την Άγκυρα. Όπως και πια θα είναι η στάση του στις διαπραγματεύσεις με τον κ. Χριστόφια. Και κατωτέρω γίνεται ακόμη πιο σαφής, τονίζοντας ότι η Κύπρος, ως γεωστρατηγικό πρόβλημα, πρέπει να αποσυνδεθεί από το σύνολο της τουρκο-ελληνικής διαφοράς! Αυτό που χρόνια παλεύουν και πολλοί εν ελλάδι αφελείς να πράξουν, αποσυνδέοντας το Κυπριακό από τις δικδικήσεις της Τουρκίας στο ελληνικό Αρχιπέλαγος. Γράφει λοιπόν ο τούρκος ακαδημαϊκός:

3) «Η Τουρκία, επηρεαζόμενη λόγω θέσεως από πολλές ισορροπίες, είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει την Κυπριακή πολιτική της, αφαιρώντας την από την τουρκο-ελληνική εξίσωση[33]. Η Κύπρος γίνεται με αυξανόμενη ταχύτητα ένα ζήτημα Ευρασίας και Μέσης Ανατολής-Βαλκανίων (Δυτικής Ασίας-Ανατολικής Ευρώπης). Η Κυπριακή πολιτική [της Τουρκίας] πρέπει να τοποθετηθεί σε μία νέα στρατηγική αντίληψη, με τρόπο αρμόζοντα στο προαναφερθέν, νέο στρατηγικό πλαίσιο. Στο ζήτημα της Κύπρου, από πλευράς Τουρκίας η σημασία μπορεί να εντοπισθεί σε δύο κύριους άξονες: ο πρώτος εξ αυτών είναι ο άξονας των ανθρωπιστικών αξιών, προσανατολισμένος στην κατοχύρωση της ασφάλειας της μουσουλμανικής τουρκικής κοινότητας, ως αποτέλεσμα της ιστορικής ευθύνης της Τουρκίας.[…] Μια αδυναμία [της Τουρκίας] που [ενδεχομένως] θα εκδηλωθεί στο θέμα της ασφάλειας και προστασίας της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου μπορεί να εξαπλωθεί σαν κύμα στην Δυτική Θράκη και την Βουλγαρία - και μάλιστα ακόμη και στο Αζερμπαϊτζάν και στην Βοσνία[34]. Ο δεύτερος σημαντικός άξονας [προσεγγίσεως] του Κυπριακού είναι η βαρύτητα που εμφανίζει αυτό το νησί από γεωστρατηγικής απόψεως.[…] Ακόμη και αν δεν υπήρχε κανένας μουσουλμάνος Τούρκος στην Κύπρο, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα. Καμία χώρα δεν μπορεί  να μείνει αδιάφορη απέναντι σε ένα τέτοιο νησί, που βρίσκεται μέσα στην καρδιά του ίδιου του ζωτικού της χώρου. […]».

Δεν νομίζω ότι έχομεν χρείαν μαρτύρων κ. Θεοδωράτο! Ειδικά αυτή η φράση περί «υποχρεώσεως της Τουρκίας να διατηρεί ένα Κυπριακό ζήτημα» είναι σημαντικότατη, σαφής και διαυγής! Καταργεί κάθε ψευδαίσθηση, αναφορικά με το μέλλον των συνομιλιών στη Μεγαλόννησο! Ας το αντιληφθεί η ελληνική πλευρά σε Ελλάδα και Κύπρο! Και εάν δυσκολευόμαστε να το αντιληφθούμε, ας διαβάσουμε τον τούρκο συνάδελφο, ο οποίος είναι κρυσταλλίνης διαυγείας, εις τα λεγόμενά του! Συνεχίζει λοιπόν, σας διαβάζω τα δύο επόμενα σημαντικότατα σημεία του:

4) «Αυτή η γεωστρατηγική βαρύτητα έχει δύο διαστάσεις. Η μία εξ αυτών έχει στενή στρατηγική σημασία και έχει σχέση με τις ισορροπίες Τουρκίας-Ελλάδος και Τουρκικής Δημοκρατίας της Β. Κύπρου-Ελληνικού Τμήματος [sic] στην Ανατολική Μεσόγειο.Η δεύτερη διάσταση της γεωστρατηγικής βαρύτητας είναι ευρείας στρατηγικής σημασίας και σχετίζεται με την θέση του νησιού μέσα στις παγκόσμιες και περιφερειακές στρατηγικές».

5) «Την Κύπρο [συνεπώς] δεν μπορεί να την αγνοήσει καμία περιφερειακή ή διεθνής δύναμη που διαμορφώνει στρατηγικούς σχεδιασμούς στην Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο, το Σουέζ, την Ερυθρά Θάλασσα και στον Κόλπο. Η Κύπρος βρίσκεται σε τόσο ιδανική απόσταση απ’ όλες αυτές τις περιοχές, που έχει την ιδιότητα μιας παραμέτρου που (θα) επηρεάζει καθεμία απ’ αυτές ευθέως. Η Τουρκία απέκτησε ένα στρατηγικό πλεονέκτημα την δεκαετία του 1970 επί της κυπριακής παραμέτρου το οποίο και πρέπει να αξιοποιήσει όχι ως στοιχείο μιας αμυντικής Κυπριακής πολιτικής, δηλαδή, με στόχο την διαφύλαξη του στάτους κβο, αλλά ως ένα θεμελιώδες στήριγμα μιας -διπλωματικής φύσεως- επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής».  

            Ακούτε κ. Θεοδωράτο; Περί «επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής» ομιλεί ο Τούρκος γκουρού των Ερντογάν-Γκιούλ! Και μάλιστα για να καταστήσει σαφέστερο το περιεχόμενο του νοήματος της «επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής» το αντιδιαστέλλει με την έννοια «της διαφύλαξης του στάτους κβο»!   

Μετά από τα ανωτέρω, καθίσταται μάλλον προφανές ότι ο τούρκος γεωπολιτικός δεν πρόκειται να οδηγήσει τον κ. Ερντογάν στην υιοθέτηση του ευρωπαϊκού υποδείγματος. Ούτε θα επιτρέψει ποτέ στον κ. Ταλάτ να αναπτύξει μια διαφορετικού τύπου και ευρωπαϊκών αντιλήψεων συνεννόηση με τον νόμιμο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Δ. Χριστόφια. Αυτά, να τα έχουμε υπόψη μας εμείς από ελλαδο-κυπριακή πλευρά και να μην τρέφουμε αυταπάτες και να προετοιμαζόμαστε για τα χειρότερα. Πάντως δεν έχουμε το δικαίωμα να προσποιούμεθα ότι δεν γνωρίζουμε, ως Υπουργείο της Εθνικής Αμύνης, ως Υπουργείο των Εξωτερικών και ως Ελληνική Κυβέρνηση.

            Πάντως πρέπει να πούμε τελειώνοντας με τον κ. Davutoğlu, ότι είναι ευφυέστατος αλλά και επικίνδυνος για την βορειο-ατλαντική πολιτική στη Ν/Α Μεσόγειο ο οποίος προκαλεί και αμφιλεγόμενα αισθήματα στο στρατιωτικο-πολιτικό, αλλά και το ακαδημαϊκό[35], κατεστημένο της Τουρκίας, του Ισραήλ αλλά και των Η.Π.Α. ίσως για αυτό σήμερα που παίρνετε αυτήν τη συνέντευξη, (26 Μαρτίου 2009) ο τούρκος καθηγητής έχει μόλις πέντε ημέρες που απεχώρησε από την Ουάσιγκτον όπου ευρίσκετο για την περίοδο 17-21 Μαρτίου, για να συζητήσει τις κρίσιμες εξελίξεις στο γεωγραφικό σύμπλοκο της Μέσης Ανατολής πρίν από την επίσκεψη της 6-7 Απριλίου του αμερικανού προέδρου στην Άγκυρα[36]. Διαρκούσης αυτής της επισκέψεώς του ο Καθηγητής Νταβούτογλου κατέθεσε και την προαναφερθείσα υποκριτική ρήση, ότι δηλαδή «Οι Η.Π.Α και η Τουρκία ζουν μια ιστορική στιγμή όπου οι δύο χώρες έχουν παρόμοιες απόψεις για όλα σχεδόν τα ζητήματα».  Ο Davutoğlu δήλωσε επίσης ότι η Τουρκία κατέστη ένας στρατηγικός κόμβος περιφερειακών ενεργειακών υποδομών και τόνισε ότι «από τούδε και εις το εξής ο καθείς θα βλέπει την στρατηγική σημασία της Τουρκίας να αυξάνεται μέρα με τη μέρα»[37].

Ερώτηση 3: Κατόπιν τούτων κ. Μάζη, αυξάνεται ή μειώνεται η γεωπολιτική-γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας και για ποιους λόγους; Τι θα πρέπει να αναμένουμε στο μέλλον για τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας;

Όλα εξαρτώνται από το πώς θα αντιδράσει το περιφερειακό Σύστημα κ. Θεοδωράτο. Και σε αυτό ανήκει και η Ελλάδα. Άρα εξαρτάται και από τις αντιδράσεις της Ελλάδας. Οι λοιποί σημαντικοί παράγοντες έχουν ήδη αναφερθεί αλλά τους υπενθυμίζω εν τάχει:  i) το Ισραήλ στο πλαίσιο του τριγώνου Ισραήλ-Συρία-Ιράν και ii) οι εξελίξεις στο Δίπολο Πακιστάν-Αφγανιστάν. Αυτοί για μένα είναι οι κύριοι συντελεστές επηρεασμού του Γεωπολιτικού Συστήματος που θα καθορίσει την Τουρκική θέση στην περιοχή.

Ερώτηση 4: Κύριε Μάζη γιατί η Ελλάδα έχει αφήσει την Τουρκία να «αλωνίζει» στην Μέση Ανατολή; Γιατί αφήσαμε το Ισραήλ αποκλειστικά στα χέρια της Τουρκίας και πως αυτό μπορεί να αλλάξει; Ποια είναι η πραγματική διάσταση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων σήμερα και πως προβλέπεται να διαμορφωθούν στο μέλλον;

            Κύριε Θεοδωράτο, η ερώτησή σας είναι καίρια! Στην γεωπολιτική ανάλυση δεν χωρούν συναισθηματισμοί. Όπως δεν χωρούν και συναισθηματικού τύπου αξιολογήσεις. Ο μέγας Βενιζέλος ήταν σαφής ως προς αυτό! Δεν υπάρχουν διαρκείς φίλοι και διαρκείς εχθροί στο διεθνές γίγνεσθαι, κ. Θεοδωράτο! Υπάργουν όμως διαρκή συμφέροντα! Και αυτά είναι τα γεωπολιτικά συμφέροντα, διότι συναρτώνται από διαρκείς πολιτισμικούς και γεωγραφικούς παράγοντες.

Η σχέση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ είναι αναλόγου ποιότητος. Δεν είναι ανάγκη να έλθωμεν «εις γάμου κοινωνίαν» με κανένα! Αν κάτι τέτοιο συμβεί, καλοδεχούμενο, εάν όμως δεν συμβεί, το σημαντικό είναι να εξυπηρετήσουμε, και οι δύο πλευρές, τα καλώς νοούμενα συμφέροντά μας μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το ζήτημα της εθνικής ασφάλειας.

Κατόπιν της ανωτέρω παραδοχής, πρέπει να αντιληφθούμε ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να συμμετάσχει στο γίγνεσθαι του γεωπολιτικού γεωγραφικού συμπλόκου της Μέσης Ανατολής. Πρέπει να προσφέρει τις καλές της υπηρεσίες μέσω δύο γεωστρατηγικών συνεργασιών: i) της Κυπριακής Κυβερνήσεως και ii) του Τελ Αβίβ. Και εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι σε αυτήν την συγκυρία, όπου η ισλαμιστική παράμετρος οξύνεται στην Τουρκία αλλά και στους γύρω εθνικούς κοινωνικούς σχηματισμούς.

 Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να κάνει χρήση του μεγάλου διπλωματικού της καταπιστεύματος στον Αραβο-μουσουλμανικό κόσμο αλλά και στον αντίστοιχο Ιουδαϊκό! Ο ελληνικός Λαός είναι ο μοναδικός ευρωπαϊκός Λαός ο οποίος δεν συνεργάσθηκε με τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής για να καταδώσει και να δολοφονήσει έλληνες εβραίους! Η ιστορία έχει να μας διδάξει πολλά επ’ αυτού και το Μουσείο του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ, είναι γεμάτο από ελληνικά ονόματα «Δικαίων των Εθνών» μεταξύ των οποίων φιγουράρει λαμπρό το όνομα του Άγγελου Έβερτ, τότε διοικητού της Κατοχικής Ελληνικής Αστυνομίας και πατρός του Μιλτιάδη Έβερτ. Εδώ αποδεικνύω ότι υπήρξε εκδηλωμένη ανθρωπιά από μέρους του ελληνικού Λαού ο οποίος δεν στόχευε σε κανένα συμφέρον, απεναντίας έθετε τη ζωή του σε κίνδυνο! Άρα, γιατί να κάνουμε σήμερα τέτοια λάθη και να καταλήγουμε σε βερμπαλιστικούς, ευτυχώς, αντισημιτισμούς που δεν ωφελούν τη χώρα;

Το Ισραήλ αυτήν τη στιγμή έχει κάθε λόγο να εμπιστεύεται την κοσμική, ευρωπαϊκή Ελλάδα, παρά μια ισλαμιστική Τουρκία της οποίας η κυβέρνηση έχει καθοδηγητές με εξαιρετικά επικίνδυνα ισλαμο-χαλιφατικά οράματα και πολλοί την κατηγορούν για «κρυφή ατζέντα». Φυσικά θα είναι αναγκασμένο να το πράττει όσο η Ελλάδα δεν ασχολείται με το θέμα. Και φυσικά, εις βάρος των συμφερόντων ασφαλείας της χώρας μας. Εκτιμώ πάντως ότι η κ. Μπακογιάννη έχει αντιληφθεί αυτήν την πραγματικότητα και κινείται με σωστές κινήσεις ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα.

Ερώτηση 5: Ισχύει ακόμη το δόγμα Spykman και αν ναι πως αυτό διαμορφώνεται στην μεταψυχροπολεμική περίοδο;

Όλη μας η συζήτηση κ. Θεοδωράτο έγινε πάνω στο Δόγμα Spykman και το αντελήφθητε, γι’ αυτό και διατυπώνεται αυτό το ερώτημα. Σαφώς και ισχύει στο επίπεδο των λειτουργικών του προβλέψεων. Γι αυτό και η Τουρκία λειτουργεί ως ανωτέρω, για αυτό και το Ισραήλ ή η Ρωσία ή το Ιράν και η Συρία λειτουργούν όπως λειτουργούν. Η ερμηνεία των πολιτικών τους καλύπτεται πλήρως από τον προτεινόμενο λειτουργισμό του υποδείγματος του αμερικανού Γεωγράφου-Γεωπολιτικού. Όλη η προσπάθεια γίνεται αφενός μεν για να ελεγχθούν οι ενεργειακές πηγές του «Στρατηγικού Ελλειψοειδούς» όπως φαίνεται στον παρόντα χάρτη 4, και να αποφευχθεί ο έλεγχος της Ευρώπης από τη Ρωσία μέσω της ενεργειακής της πολιτικής αυτήν τη φορά.

Χάρτης 4. Γεωστρατηγικό Ελλειψοειδές.

Κοιτάζοντας δε τον επόμενο Χάρτη 5, αντιλαμβανόμαστε πόση μεγάλη σημασία έχει αυτό το Ελλειψοειδές για την ενεργειακή ασφάλεια των Η.Π.Α.!

Χάρτης 5. Πόλοι ενεργειακής εξάρτησης των Η.Π.Α.

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν: Μήπως στο ίδιο πνεύμα αποκλεισμού της Ρωσίας δεν έγινε κ. Θεοδωράτο ο αγωγός Μπακού-Τσεϊχάν; Στο ίδιο πνεύμα αποκλεισμού της Ρωσίας δεν έγινε η πρόταση για χάραξη του αγωγού Nabuco; Στο ίδιο πνεύμα αποκλεισμού της Ρωσίας δεν έγινε η χάραξη του αγωγού T.G.I.; Στο ίδιο πνεύμα αποκλεισμού της Ρωσίας δεν έγινε η Τσετσενική έκρηξη ώστε να διακοπεί η διάβαση του αγωγού Μπακού-Γκρόζνι-Νοβοροσίσκ από ρωσικά εδάφη; Στο ίδιο πνεύμα αποκλεισμού της Ρωσίας δεν έγινε η αποτυχούσα παταγωδώς προσπάθεια του Γεωργιανού προέδρου Σαακασβίλι, εναντίον της Νότιας Οσετίας; Στο ίδιο πνεύμα αποκλεισμού της Ρωσίας δεν έγινε η διάλυση της Γιουγκοσλαυΐας και η δημιουρία ανεξάρτητων μικρών κρατικών οντοτήτων με φιλο-ατλαντικό πολιτικό προσανατολισμό; Στο ίδιο φιλο-ατλαντικό πλαίσιο με στόχο και πάλι τον αποκλεισμό της Ρωσίας δεν οικοδομείται η διαφωνία μας με το γειτονικό, επίσης κράτος-θραύσμα της πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαυΐας, της FYROM; Πού εντοπίζονται όλα αυτά κ. Θεοδωράτο; Μα πολύ απλά στον Αναχωματικό Δακτύλιο του Spykman κ. Θεοδωράτο, τον γνωστό μας Rimland, όπως φαίνεται στον παρακάτω Χάρτη 6.

Χάρτης 6. Η γεωπολιτική κατάσταση τη δεκαετία του 80.

Υπό μία και μόνο προϋπόθεση όλο αυτό το Υπόδειγμα του Spykman θα κατέρρεε κ. Θεοδωράτο! Μετά την τήξη των πάγων στην Αρκτική, όπου θα μετέτρεπε τον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό σε πλεύσιμη δίοδο απελευθερώνοντας τις Ναυτικές Δυνάμεις της Ρωσίας! Αυτό είναι κάτι που δεν το σκέπτεται κανείς, αλλά γράφω ένα σχετικό πόνημα εδώ και μερικούς μήνες στο οποίο θα αναδεικνύω τις προϋποθέσεις κατάρρευσης του υποδείγματος του Spykman αλλά και τις γεωπολιτικές τους συνέπειες.

Ερώτηση 7: Το Stratfor προχώρησε στην έκδοση βιβλίου το οποίο αναφέρεται στο 2050 προβλέποντας ότι η Ελλάδα θα ανήκει στην τουρκική σφαίρα επιρροής (μοναδική χώρα από τα Βαλκάνια) ενώ η Τουρκία θα έχει επεκταθεί μέχρι τις ουκρανικές πεδιάδες εκδιώκοντας την Ρωσία από τον Καύκασο. Πόσο ρεαλιστικό μπορεί να αποδειχθεί αυτό το σενάριο και ποια η σκοπιμότητα του;

Νομίζω ότι οι αμερικανοί παράγοντες το όφειλαν στην Τουρκία! Και αυτό διότι τον Ιούνιο του 2006, το ημιεπίσημο αμυντικό αμερικανικό περιοδικό Armed Forces Journal δημοσίευσε άρθρο του κεντρικού αρθρογράφου του απόστρατου συν/χη και θεωρητικού της Γεωστρατηγικής κ. Ralf Peters με τους παρακάτω χάρτες 7 και 8 όπου μεταξύ άλλων αναδιατάξεων συνόρων, δείχνει ένα τεράστιο Ελεύθερο Κουρδιστάν (Free Kurdistan). Το χειρότερο ήταν ότι το κείμενο που συνόδευε τους χάρτες και οι ίδιοι οι Χάρτες διδάχθηκαν στο ΝΑΤΟ Defence College στη Ρώμη προκαλώντας τρομερή αναστάτωση στην Άγκυρα και σειρά διαβημάτων στο Defence Department αλλά και στο Department of State τα οποία την «καθησύχασαν» λέγοντας περίπου ότι τέτοιου είδους σενάρια διδάσκονται σε όλες τις σταρτιωτικές σχολές του κόσμου και δεν αξίζει να τα εκλαμβάνει κανείς στα σοβαρά!

Χάρτης 7. Η Μέση Ανατολή πριν την αναδιάταξη των συνόρων των υπαρχουσών χωρών.

 Χάρτης 9. Η Μέση Ανατολή μετά την αναδιάταξη...κατά τον Ralf Peters.

Προσέξτε ότι, μεταξύ άλλων σημαντικότατων αλλαγών, ο χάρτης δείχνει ότι σε αυτό το Μεγάλο Κουρδιστάν ανήκει και το Ιρακινό Κουρδιστάν, όπως και οι αντίστοιχες κουρδικές περιοχές στη Συρία και το Ιράν. Δεν πιστεύω ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα…Περιγράφει μία κατάσταση η οποία θα ανέβαζε την τιμή του πετρελαίου στα…$ U.S.A. 1000 και μάλιστα για μια περίοδο τουλάχιστον 20 ετών! Δηλαδή διεθνή καταστροφή! Εκτός εάν, τα καύσιμα είχαν αλλάξει μορφή και οι υδρογονάνθρακες είχαν δώσει τη θέση τους στην σύντηξη και σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας, δηλ. μετά από 80 χρόνια τουλάχιστον. Δεν θα ζούμε κ. Θεοδωράτο!

 Θα μπορούσε λοιπόν να είναι κάτι ανάλογο και αυτό το βιβλίο του Stratfor, υπό την διεύθυνση του George Friedman, αλλά από την αντίστροφη πλευρά. Πάντως, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ουσιαστικά περιγράφει την θεωρία του κ. Davutoğlu ο οποίος όπως σας είπα, σήμερα βρίσκεται στην Ουάσιγκτον. Και επίσης είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι η εν λόγω ιδιωτική εταιρεία, η οποία λέγεται ότι έχει ιδιαίτερες σχέσεις με τις αμερικανικές «κεντρικές» υπηρεσίες. Π.χ. Το έγκυρο αμερικανικό περιοδικό Barron's το οποίο ανήκει στον Όμιλο της επίσης απολύτως έγκυρης Wall Street Journal ανεφέρθη σε αυτήν την εταιρεία με άρθρο υπό τον τίτλο «Η σκιώδης CIA».[38] Εν ολίγοις κ. Θεοδωράτο, ας αντιληφθούμε επιτέλους ότι δεν μπορούμε ως χώρα και ως κρατικός μηχανισμός αλλά και ως διεθνής δρών και κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, να αποφεύγουμε να μελετούμε σε βάθος την γεωπολιτική και την γεωστρατηγική πραγματικότητα και κυρίως ότι δεν μπορούμε πλέον να προχωρούμε σ’ έναν σκοτεινό από πλευράς ανακατατάξεων αιώνα στην Ν/Α Μεσόγειο χωρίς ισχυρά Think Tanks, και μάλιστα κρατικά, τα οποία να είναι σε θέση να παράγουν επί μονίμου βάσεως και με «σκληρή πληροφορία» συγκροτημένη Γεωπολιτική Ανάλυση και Γεωστρατηγική σκέψη. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν υπάρχει σήμερα στη χώρα μας. Αλλά και όσα υπάρχουν στα καθ’ ύλην αρμόδια Υπουργεία, είναι υποβαθμισμένα, εγκαταλελειμμένα, στελεχωμένα άνευ επιστημονικών κριτηρίων και επιλογών λειτουργούντα ως «κομματικά ενυδρεία» του κυβερνώντος κόμματος.  

Ερώτηση 9: Ποια πιστεύεται ότι θα είναι η θέση της Τουρκίας στον 21^ο αιώνα; Θα αναδειχθεί ως η κυρίαρχη ναυτική δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου, όπως σχεδιάζει το στρατιωτικό κατεστημένο;

Θα απαντήσω λακωνικά κ. Θεοδωράτο: εάν η Ελλάδα το «επιτύχει» και αυτό, τότε θα είμεθα άξιοι της τύχης μας, όποια και αν είναι αυτή!

Ευχαριστώ κ. Μάζη!

Εγώ σας ευχαριστώ κ. Θεοδωράτο!

---------------------------------------------------

Κοινό αφετηριακό σημείωμα των σελίδων για την Τουρκία:

Με την διπλωματική έννοια του όρου η Τουρκική Δημοκρατία είναι ο σημαντικότερος γείτονας της Ελλάδας. Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Τα δύο κράτη τα γέννησε η ίδια διαδρομή των Νέων Χρόνων. Αμφότερα αφετηριακά επιβαρύνθηκαν με τα ίδια νεοτερικά  ελλείμματα: Δανείστηκαν τα χειρότερα  της νεοτερικότητας και περιφρόνησαν τα καλύτερα. Τα «καλύτερα» της νεοτερικότητας από τα οποία η Ελλάδα δεν μπολιάστηκε αλλά η Τουρκία φαίνεται να τα πηγαίνει καλύτερα είναι η αξιοπιστία του κράτους ως θεσμική ενσάρκωση των συμφερόντων της κοινωνίας. Τα χειρότερα της νεοτερικότητας είναι η μπερδεμένη αντίληψη της υποκείμενης ανθρωπολογικής δομής.

            Τόσο η Ελλάδα όσο και το νεοτουρκικό κράτος αργότερα ακολουθώντας το δυτικοευρωπαϊκό νεοτερικό πρότυπο έγιναν «κράτη» που στην συνέχεια επιδίωξαν να τα μετατρέψουν σε κράτος-έθνος και εν τέλει σε έθνος. Το δυτικό πρότυπο όμως είναι εξόχως περιπετειώδες και πολύ αμφιλεγόμενο: Η νοηματοδότηση της νεότερης πολιτείας στην Δυτική Ευρώπη παρέπεμπε σε μια αντίληψη περί εσωτερικής ομοιογένειας άγνωστης στα ανατολικά έθνη που κτίστηκαν σε μια διαδρομή χιλιετιών. Στην Δυτική Ευρώπη η επιδίωξη της εσωτερικής συνοχής συντελέστηκε με γενοκτονίες, εθνοκαθάρσεις, εκτοπισμούς και με τις εκατόμβες των δύο παγκοσμίων πολέμων. Η αιματοβαμμένη πορεία των Δυτικοευρωπαϊκών κρατών τους οδήγησε σε μια αντίστροφη πορεία ακόμη πιο αμφιλεγόμενη που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί: Αφενός στο ευρωπαϊκό επίπεδο επιδίωξαν χωρίς εν τέλει να επιτύχουν την κατάργηση του νεοτερικού κράτους-έθνους με το να ιδρύσουν μια αποκλειστικά ωφελιμιστική-υλιστική υπερεθνική διαδικασία που αναμενόμενα άφησε ανέπαφες τις υποκείμενες κοινωνίες που συνέχισαν να θεμελιώνονται κοινωνιοκεντρικά (πως θα μπορούσε να γίνει αλλιώς!). Αφετέρου, στο στοχαστικό πεδίο τα αδιέξοδα του βεβιασμένου και αιματηρού εθνικού γίγνεσθαι οδήγησε στις σημερινές αποδομητικές ιστοριογραφίες, δηλαδή στον αντίποδα των θεμελιωδών παραδοχών της νεοτερικότητας όπως είχαν εξελιχθεί μετά την Γαλλική Επανάσταση.

            Οι κοινωνίες που διαδέχθηκαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όμως, ήταν στην πλειονότητά τους εθνικά κτισμένες στην πορεία εκατοντάδων χρόνων και σε μερικές περιπτώσεις στην πορεία χιλιάδων χρόνων. Για να σταθούμε στην Ελλάδα και στην Τουρκία, οι κρατικές δομές και η ιδέα του «κρατικού λαού» ως άθροισμα περίπου μαθηματικό, δεν αντανακλά τις υποκείμενες ιστορικές διαμορφώσεις. Είναι με τέτοιο τρόπο δομημένο το σύστημα ούτως ώστε οι θεσμικές δομές να βρίσκονται σε μια σχέση ασυμβατότητας με το υποκείμενο ήδη διαμορφωμένο ανθρωπολογικό περιβάλλον. Στην Τουρκία, βεβαίως, ο παρατηρητικός αναλυτής με κομμένη την ανάσα περιμένει το αποτέλεσμα των ραγδαίων εξελίξεων των τελευταίων ετών που αυτό ακριβώς κάνουν: Επιχειρούν να δημιουργήσουν θεσμικές δομές που θα βρίσκονται σε αρμονία με το κοινωνικό υπόβαθρο ενώ ταυτόχρονα επιχειρούν κάτι ακόμη πιο δύσκολο, να ενσωματώσουν σε αυτές τις δομές το βαθύ κράτος, την ισχύ του, την οργανωτική του ικανότητα και την διπλωματική του δεξιότητα. Εκρηκτικό θα είναι το μίγμα, πρέπει να πούμε, αν αυτό διαρκέσει και τελικά αναμορφώσει το νεοτουρκικό κράτος σε μια μεγάλη πλέον πολιτεία πιο αρμονική και πιο βιώσιμη. Αυτά είναι βεβαίως εσωτερική υπόθεση των Τούρκων και σε κανένα δεν πέφτει λόγος. Οφείλουμε να πούμε, βεβαίως, ότι αν αυτή η πορεία ολοκληρωθεί το πανίσχυρο πλέον τουρκικό κράτος δεν θα είναι ένας ήρεμος και εύκολος γείτονας. Αυτές είναι βεβαίως θέσεις προορισμένες για όσους κατανοούν την φύση των διακρατικών σχέσεων και όχι για όσους είναι προπαγανδόπληκτοι από τα ανυπόστατα ιδεολογήματα και τα θεωρήματα που θέλουν την «δημοκρατική» Τουρκία να είναι ένας αγαθός γίγαντας, άκακος, πράος και καλοσυνάτος.    

Επανερχόμενος στις ιστορικές σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας και την σημασία της δεύτερης για την πρώτη, επιβεβαιώνεται, σε κάθε περίπτωση, η θέση του Θουκυδίδη πως τα διακρατικά προβλήματα μεταξύ γειτόνων είναι σύνηθες φαινόμενο. Όπως πολλοί άλλοι έλληνες το φαινόμενο «Τουρκία» το μαθαίνω βιώνοντάς το. Πιο συστηματικά πριν δύο περίπου δεκαετίες το εξετάζω όταν επανακάμπτοντας στην Ελλάδα καταπιάστηκα με την ελληνική εθνική στρατηγική. Τα ερωτήματα που διατρέχουν το μυαλό μου, βεβαίως, είναι πολλά και αναπάντητα.

            Δεν έχω καμιά αμφιβολία πλέον πως για τους Έλληνες αν και οι πολλοί εξ αυτών θεωρούν πως ο μεγάλος αντίπαλός τους είναι η Τουρκία, η χώρα αυτή είναι για τους περισσότερους ο μεγάλος άγνωστος. Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε πως με δεδομένη την τουρκική αναθεωρητική απειλή οι έλληνες ξοδεύουν μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους για την αντιμετώπισή της. Στην Κύπρο, εξάλλου, μετά την επιτυχή εφαρμογή της βρετανικής στρατηγικής του διαίρει και βασίλευε, οι δύο χώρες ενεπλάκησαν αδιέξοδα εδώ και μισό αιώνα. Σχεδόν τέσσερεις δεκαετίες πλέον μετά την εισβολή στην Κύπρο, η Τουρκία κρατεί ως στρατηγικό όμηρο ενάμιση εκατομμύριο έλληνες (τόσοι είναι οι έλληνες κύπριοι στο σύνολό τους εντός και εκτός Κύπρου). Οι έλληνες αυτές, για όσους τους γνώρισαν, είναι το πιο ζωντανό και οργανωμένο κομμάτι του ελληνισμού. Μετά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία προς τα πού οδηγούμαστε: Η Κυπριακή Δημοκρατία αργά ή γρήγορα και με απόλυτη αποχή από τις εξελίξεις του κατ’ όνομα μητροπολιτικού νεολληνικού κράτους, καταργείται. Ελλάδα και Τουρκία θα βρεθούν σε μια αδιέξοδη εμπλοκή που θα κρατήσει ακόμη μερικές δεκαετίες μέχρι την καταστροφή του ενός από τους δύο. Αυτό σημαίνει μια μη βιώσιμη λύση στην Κύπρο, μέγα ζήτημα για το οποίο ουδείς νοιάζεται πλέον.

Η άγνοια για την Τουρκία είναι γενικευμένη. Συγγράφοντας Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική με τον Θανάση Πλατιά αναγκάστηκα να ενδιατρίψω στην τουρκική εθνική στρατηγική στο πολιτικό της σύστημα και στις δομές εξουσίας. Με έκπληξη διαπίστωσα –και ακόμη αυτό ισχύει– πως υπάρχει σχεδόν παντελής απουσία γνώσης εκείνων των στοιχείων της τουρκικής πολιτικής τα οποία είναι απαραίτητα σε ένα αναλυτή της στρατηγικής των δύο χωρών. Ο Νεοκλής Σαρρής, βεβαίως, βαθύς γνώστης της τουρκικής κοινωνίας, στα βιβλία παρέχει λίγα στοιχεία χρήσιμα για ένα διεθνολόγο, όχι όμως αρκετά. Έτσι τότε αναγκάστηκα να ανατρέξω σε ξένες πηγές. Εκτιμώ ότι συνολικά αυτά που γράφονται στην Ελλάδα για την γειτονική της χώρα ανήκουν σε τρις μεγάλες κατηγορίες.

            Πρώτον, θλιβερά χαμηλού επιπέδου επίπεδες θεωρήσεις στερούμενες ερμηνευτικών προϋποθέσεων που δεν βοηθούν στην βαθύτερη κατανόηση των πραγμάτων. Δεύτερον, ακόμη πιο επισφαλούς αξίας δημοσιογραφικά σχόλια που αποπροσανατολίζουν επειδή σκοπό έχουν να καλλιεργήσουν ένα παντελώς παράλογο κατευνασμό των τουρκικών αναθεωρητικών στάσεων. Τρίτον, ελληνόφωνα φιλοτουρκικά προπαγανδιστικά κείμενα που γράφτηκαν κυρίως την δεκαετία του 1990 και 2000 από ένα πολυάριθμο κοπάδι σπιθαμιαίου στοχαστικού και πνευματικού αναστήματος ειδικών των ιδεολογικοπολιτικών εκλογικεύσεων, των άκρως επικίνδυνων κατευναστικών απόψεων, τουρκολάγνων και ανορθολογικών. Ίσως κύρια πηγή έμπνευσής τους είναι η ψυχική ανάγκη κάποιων να υποδουλωθούν ξανά επαναφέροντας την Οθωμανική Αυτοκρατορία (κάτι που βεβαίως δεν γίνεται). Πρόκειται για αλητείες, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου, που κινούνται σε πολύ ολισθηρό έδαφος και με θέσεις που σε οποιοδήποτε σοβαρό κράτος θα θεωρούνταν ακραίοι και επικίνδυνοι για την ασφάλεια της κρατικής επικράτειας. Όχι μόνο δεν αξίζει να συζητείς μαζί τους αλλά ούτε καν τους μιλάς. Προσβάλλουν την αισθητική κάθε λογικού ανθρώπου ανεξαρτήτως εθνικότητας στην οποία ανήκουν.

            Βασικά, επιστημονικά μεταμφιεσμένοι προπαγανδιστές, έγραψαν κείμενα τα οποία εκτιμώ πως ο σοβαρός αναγνώστης που είναι προικισμένος με επιστημονικές ευαισθησίες τάχιστα από τις πρώτες γραμμές θα τα πετούσε στην κάλαθο των αχρήστων. Ατιμάζεται η επιστήμη όταν κάποιος, για παράδειγμα, γράφει ότι «οι άγγλοι το 1955-59 εφάρμοζαν πολιτική προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» ή όταν θέτει στην ίδια μοίρα την ελληνική φιλειρηνική στάση στο Αιγαίο με την αναθεωρητική και επιθετική της Τουρκίας. Μπορεί καμιά ουσιαστική σχέση να μην έχουν με την επιστήμη αλλά η πολιτική αποστολή τους όμως είναι μεγάλη: Στήριξαν την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου Αναν που εκκολάφθηκε τόσο στα αγγλοσαξονικά επιτελεία όσο και σε διεθνικά καταγώγια και που στόχευε στην περαιτέρω συρρίκνωση των ελλήνων με εκπλήρωση των αναθεωρητικών στόχων της Τουρκίας και με εκπλήρωση των νεοαποικιακών βρετανικών αξιώσεων να διαιωνίσει τις ιμπεριαλιστικές της βάσεις. Ακόμη, όπως έχω αλλού εξηγήσει, επρόκειτο για καλά στημένη πλεκτάνη που σκοπό είχε να μποϋκοτάρει την ειρηνική λύση του κυπριακού και την ομαλοποίηση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας.

Δεν είναι του παρόντος και θα επανέλθω με εκτενές κείμενο για τα πιο πάνω θέματα η δημοσίευση του οποίου αν και δεν επείγει δεν θα αργήσει. Πάντως, το γεγονός ότι οι έλληνες «ένα πρωί» ξύπνησαν με αναρίθμητους γύρω τους να προπαγανδίζουν διεθνολογούντες, ιστοριολογούντες και αμπελοφιλοσοφούντες δεν είναι τυχαίο. Οφείλεται στην μεγαλύτερη ζημιά που έχει πάθει η Ελλάδα μετά την ανεξαρτησία του νεοελληνικού κράτους, δηλαδή την ανάπτυξη των λεγόμενων  διεθνών σπουδών και τον πολλαπλασιασμό διαφόρων τμημάτων κοινωνικών, πολιτικών κτλ επιστημών, τα οποία ένας ορθολογιστής επιστήμων διερωτάται τι ακριβώς είναι αυτό που διδάσκουν. Με το θέμα αυτό ήδη ασχολήθηκα και θα τύχει επεξεργασίας σε κείμενα που επέρχονται σε μερικές εβδομάδες. Οι διεθνείς σπουδές, ιστορικές κτλ σπουδές, θα υποστηρίξω, αν δεν είναι αυστηρά ακαδημαϊκά περιφρουρημένες εύκολα καθίστανται εξαρτημένη μεταβλητή της στρατηγικής τρίτων κρατών και ιδιαίτερα των ηγεμονικών που τις θεωρούν το σημαντικότερο έρεισμα της «στρατηγικής μαλακής ισχύος».

            Για να είμαστε πιο ακριβείς, οι διεθνείς και παραπλήσιες σπουδές είναι βασικά μια αγγλοαμερικανική υπόθεση και οπωσδήποτε υποπροϊόν μιας από τις μεγαλύτερες στρεβλώσεις στην ιστορία των ιδεών, δηλαδή, την γένεση τα νεότερα χρόνια των λεγόμενων «κοινωνικών» «επιστημών» που σκοπό είχαν να αιτιολογήσουν –μιας και δεν μπορούσαν, όπως ήδη υπαινιχθήκαμε, να γίνουν «έθνος-κράτος» επειδή έχοντας άχθη εξέλθει από την φεουδαρχία στερούνταν εθνικών προϋποθέσεων–  την βίαιη μετατροπή του «κράτους» σε «κράτος-έθνος» (ιλαροτραγικά, το ίδιο σύστημα ιδεολογικών εκλογικεύσεων που γιγαντώθηκε στα δυτικά πανεπιστήμια τώρα διαβρωμένο από την αυτοκτονική «κριτική» ανάλυση που αντιστρέφει τους σκοπούς επιχειρώντας να αποδομήσει τις δυτικές κοινωνίες. Αν και δεν είναι του παρόντος, εισαγμένοι από αυτό το εκτροχιασμένο στρεβλό σύστημα είναι και οι ημέτεροι αποδομηστές που ειδικεύονται στις ανεκδοτολογίες. Ένα είναι σίγουροι: Σπάνιοι πόροι δεσμεύονται σε πανεπιστήμια για να καλλιεργείται η αποδόμησή μας και ο προπαγανδισμός θέσεων –η περίπτωση του σχεδίου Αναν το καταμαρτυρεί πλήρως– που θέτουν σε κίνδυνο όχι μόνο τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα αλλά  και την διεθνή ειρήνη. Δεν κάνουν επιστήμη. Απλά κουβαλούν νερό στους μύλους του αμερικανικού Πενταγώνου και του Foreign Office στο Λονδίνο.

Ποιος είναι όμως ο ρόλος των διεθνολόγων στις δυτικές, κοινωνίες, θα μπορούσε να διερωτηθεί κάποιος. Τα πράγματα είναι αντίστροφα σε σύγκριση με τα «κράτη-στόχους» της περιφέρειας: Οι διεθνολόγοι είναι προπαγανδιστές της στρατηγικής της χώρας τους. Εκτός από καμιά δεκαριά μεγάλους στοχαστές της Θουκυδίδειας παράδοσης (Carr, Morgenthau, Waltz, Gilpin, Mearsheimer et al), οι περισσότεροι εκ των υπολοίπων είναι προπαγανδιστές της στρατηγικής των κρατών τους και περιφέρονται από τα «ινστιτούτα πολιτικής», στους αμερικανικούς θεσμούς στρατηγικού σχεδιασμού, στις διπλωματικές αποστολές, στις μυστικές υπηρεσίες και τούμπαλιν.

            Ακόμη, μερικοί «ανώτατοι αξιωματούχοι του Πενταγώνου» υπηρετώντας την πατρίδα τους κανονικότατα (δηλαδή τις ΗΠΑ) διεισδύουν σε ακαδημαϊκούς χώρους κρατών-στόχων και διαδραματίζουν ρόλο «operations research analysts» επιδιδόμενοι κυρίως σε «προτάσεις πολιτικής» (δηλαδή προπαγανδιστικές εκλογικεύσεις επιστημονικά μεταμφιεσμένες), δολοφονία επιστημονικών χαρακτήρων ντόπιων επιστημόνων που θα μπορούσαν να παράγουν χειραφετημένο επιστημονικό έργο, πολιτικά ολισθηρές εκλογικεύσεις που προπαγανδίζουν τις αδιαφανείς αξιώσεις ισχύος κτλ. Επιδίδονται, επίσης, σε ακόμη πιο μακάβρια «επιστημονικά έργα»: Εκκόλαψη γεννιτσαρίστικων «επιστημονικών σχολών σκέψης», καλλιέργεια ειδικών σε κοινές βλακείες που πιστεύουν ότι είναι «προοδευτικοί» αλλά υπηρετούν τους πιο σκληρούς ηγεμονικούς σκοπούς (εσχάτως οι περισσότεροι στα εξαρτημένα κράτη επιστρατεύτηκαν στα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα που στήριξαν τις επεμβάσεις για την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) και δημιουργία ευαγών ιδρυμάτων προτάσεων πολιτικής που συνδέεται τα αντίστοιχα των «μητροπόλεων» αλλά και με διεθνικά εκτρώματα τύπου George Soros. Βέβαια, την δουλειά τους κάνουν οι άνθρωποι υπηρετώντας την πατρίδα τους και το γνωρίζει όλος ο κόσμος εκτός των θυμάτων τους σε εξαρτημένα και ελεγχόμενα κράτη, δηλαδή, τα ανυποψίαστα μέλη κάθε κοινωνίας των «κρατών-στόχων».

            Για να εξηγούμαστε, όλα αυτά δεν είναι κάποια «συνομωσία» αλλά επίσημη στρατηγική των ηγεμονικών δυνάμεων, διακηρυγμένη και συζητημένη. Εφαρμόζουν συγκεκριμένα σχέδια της εθνικής τους στρατηγικής και εκπληρώνουν πολλούς σκοπούς της με το να επιστρατεύουν μεθοδευμένα και εξεζητημένα τις «κριτικές» θεωρήσεις και άλλα παραπλήσια θεωρήματα και ιδεολογήματα.   

            Για να επανέλθουμε στο επίμαχο θέμα, τις δύο τελευταίες δεκαετίες στηρίχθηκε η ιδέα των σκοτεινών εγκεφάλων του Πενταγώνου για την ύπαρξη, δήθεν, ενός «ελληνοτουρκικού χώρου». Δηλαδή, την αναβίωση ενός πελατειακά συνδεόμενου με τις ΗΠΑ τουρκικού περιφερειακού ηγεμονικού κράτους που θα αναιρούσε την ελληνική ανεξαρτησία και ενδεχομένως την εθνική ανεξαρτησία άλλων κρατών. Αυτά είναι πολύ γνωστά πράγματα για όσους μελετούν την αμερικανική στρατηγική μετά το 1945 και δεν αφορά  μόνο την Ελλάδα και τους γείτονές της. Οι ΗΠΑ ως ηγεμονικό κράτος όπως και όλα τα άλλα διαρκώς μεριμνά για να υπάρχει μια κατανομή ισχύος που την συμφέρει. Βέβαια, για όποιον διάβασε το αριστούργημα του John Mearsheimer, Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων γνωρίζει αυτό που ξέρει κάθε στοιχειωδώς μορφωμένος διεθνολόγος, ότι δηλαδή αυτά είναι συνήθη ζητήματα στην στρατηγική των ηγεμονικών δυνάμεων που καθημερινό μέλημα έχει την ρύθμιση της κατανομής ισχύος περιφερειακά και παγκόσμια.

Η πολιτική-προπαγανδιστική δραστηριότητα των εγχώριων  μεταπρατών, πάντως, έπρεπε να δημιουργήσει την εικόνα του «αναλώσιμου» σε όλο το φάσμα υποψήφιων για συρρίκνωση ελληνικών συμφερόντων από την Θράκη μέχρι την Κύπρο. Στην τελευταία υπόθεση εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα γιατί η πλεκτάνη Αναν που τελικά προσωρινά απέτυχε το 2004 τους έκανε να βγουν έξω από την φωλιά του κούκου. Είναι όλοι μαζωμένοι σε λίστες υπογραφές, κείμενα που στήριζαν το φασιστοειδές σχέδιο Αναν και επιστημονικές αλητείες που καταπατούσαν την διεθνή και ευρωπαϊκή νομιμότητα που θα τις πληρώσουν ακριβά σε  επερχόμενες κριτικές (και όχι μόνο από εμένα αλλά ευελπιστώ και από άλλα ακαδημαϊκά στελέχη που σέβονται και πονούν το λειτούργημά τους που εξευτελίστηκε και εκτέθηκε ανεπανόρθωτα από τσαρλατανιές, προπαγανδιστικά συνθήματα και ακατάσχετη πολιτικολογία).

            Μπροστά μας έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε, βέβαια, γιατί τις συνέπειες των επιστημονικών εγκλημάτων και των πολιτικών λαθών τώρα αρχίζουμε να τα πληρώνουμε και είμαστε ακόμη στην αφετηρία.

Είναι αναγκαίο να γνωρίσουν οι έλληνες καλύτερα την Τουρκία. Όχι βέβαια με ζεϊμπέκικα και κουμπαριές αλλά με ορθολογιστικές διπλωματικές στάσεις που έχουν ως δίπολο την διεθνή νομιμότητα και τα εθνικά συμφέροντα εκατέρωθεν που είναι συμβατά με αυτή την διεθνή νομιμότητα. Δεν είναι μόνο γιατί τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχουν προβλήματα στις σχέσεις των δύο κρατών. Είναι γιατί κανένα κράτος δεν έχει την πολυτέλεια, πλέον, να μην σκέφτεται ορθολογιστικά για τις διεθνείς σχέσεις και ιδιαίτερα αυτή ισχυρών γειτόνων της.

            Ακόμη, όσο πολύ και να το ποθεί μερικοί που το τραβάει η ψυχή τους ή δεν ξέρω τι άλλο δεν υπάρχει περίπτωση να ευημερήσουμε με δημιουργία κάποιου είδους νέο-οθωμανική εξάρτηση. Χρειάζονται ορθολογιστικές σχέσεις με την Τουρκία και αυτό μπορεί να σημαίνει μόνο ισορροπία ισχύος και συμφερόντων (αυτό ισχύει ακόμη και αν οι συνθήκες το φέρουν να συμμαχήσουμε με το τουρκικό κράτος). Για να μιλήσω με νόημα, η εποχή που η Ελλάδα υποταγμένη στις μεθοδεύσεις του ευαγούς ιδρύματος κάνοντας «κουλούμπες και τούμπες» τερματίζεται ούτως ή άλλως για αντικειμενικούς λόγους: Εξαντλήθηκαν τα κατευναστικά περιθώρια, ο Κυπριακός ελληνισμός βυθίζεται σε αδιέξοδα, στην Θράκη τα πράγματα αγριεύουν, σύντομα δεν μπορούμε να κάνουμε μετρήσεις για πετρέλαια ούτε στον Σαρωνικό, η Κύπρος επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας για το ίδιο ζήτημα και στο Αιγαίο η Τουρκία πλέον νομίζει ότι μπορεί να διεκδικεί ακόμη και την Εύβοια. Ζημιές από όλα αυτά θα υπάρξουν και όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για τον επιτιθέμενο. Ο κατευνασμός και κάθε άλλος ανορθολογισμός οδηγούν σε πόλεμο και προς τα εκεί μας σπρώχνουν μερικοί εδώ και πολλά χρόνια.

            Πλησιάζει λοιπόν η στιγμή που θα υπάρξει ξανά ζήτηση επιστημονικού ορθολογισμού και βάσιμων προτάσεων πολιτικής που εξυπηρετούν την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή. Δυστυχώς αυτά θα μπορέσουν να προσφερθούν μετά τις αναπόδραστες πλέον μεγάλες ζημιές. Θα πρέπει έγκαιρα να σκεφτούμε ορθολογιστικά την διεθνή πολιτική.

            Τα γενιτσαράκια εύκολα μπορούν να αποτινάξουν τα τσαρούχια και τα φέσια που τους φόρεσαν κάποιοι εκμεταλλευόμενοι τις προσδοκίες νεοεισερχομένων για σταδιοδρομία και βιοποριστική σταθερότητα. Θα πρέπει να αφήσουν τις προπαγάνδες και να ενταχθούν στην πραγματική ασκητική και αξιολογικά ελεύθερη επιστημονική έρευνα και συγγραφή διαφορετικά θα μείνουν εφόρου ζωής θλιβερά υποχείρια. Ξεπερασμένα έτσι και αλλιώς μιας και λόγω της θλιβερής εξέλιξης πολλών θεμάτων και της διεθνούς πολιτικής θα υπάρχει πλέον ζήτηση όχι για το πώς παραδίδεις ένα κράτος χειροπόδαρα δεμένο σ’ αυτούς που το απειλούν αλλά για το πώς επιτυγχάνεις ειρήνη και σταθερότητα με ορθολογιστικές διπλωματικές επιλογές. Για να παραφράσω τον Μαρξ, εγκαταλείποντας τα συστήματα προπαγάνδας δεν έχουν να χάσουν παρά μόνο τα πνευματικά τους δεσμά που τους ευτελίζουν και που χαραμίζουν διπλώματα και μακρόχρονες σπουδές. Αν εξάλλου ειλικρινά ήθελαν να υπηρετήσουν την «ειρήνη» αυτό μπορούν να το κάνουν μόνο με καλή και αξιολογικά ελεύθερη επιστήμη και όχι με προπαγάνδες και επιστρατεύσεις στους σόρους, στα σοράκια και στα κοράκια του αχανούς διεθνούς και διεθνικού περιβάλλοντος. Η επιστήμη για να είναι πραγματικά επιστήμη απαιτείται να είναι αποστειρωμένη από ιδιοτελείς αντιλήψεις και ιδεολογικές στρεβλώσεις.

            Με ψυχραιμία κα αξιοπρέπεια, λοιπόν, απαιτείται πλέον να σκεφτούμε καλύτερα την διεθνή πολιτική και η Τουρκία είναι πεδίο επιστημονικής προτεραιότητας. Όχι από ψυχολογική θέση μειονεξίας ή αδυναμίας που για δύο δεκαετίες καλλιέργησαν κάποιοι που ήθελαν να εμποδίσουν την χειραφετημένη ελληνική πολιτική επιστήμη αλλά με βάσιμες επιστημονικές θεωρήσεις που αφθονούν.

 Τέλος, το δικό μου επιστημονικό ενδιαφέρον για την Τουρκία οξύνθηκε τελευταία από επίβλεψη διδακτορικού για το 1922. Εκεί ίσως βρίσκεται η ερμηνεία των πάντων. Πριν και μετά το 1900 και επί τρεις σχεδόν δεκαετίες παίχθηκε η τύχη του ελληνηνικού κοσμοσυστήματος, όπως το ονομάζει εύστοχα ο συνάδελφος Γιώργος Κοντογιώργης. Ξεριζώθηκε το σύστημα των κοινών και των πόλεων που από αρχαιοτάτων χρόνων αποτελούσαν τους πνεύμονες που ανέπνεε η περιοχή που αρχίζει από τα Βαλκάνια μέχρι την Ασία. Ίσως συντελέστηκε ένα από τα μεγαλύτερα και λιγότερο γνωστά ιστορικά εγκλήματα. Όχι μόνο γιατί σφαγιάστηκαν αρμένιοι και έλληνες (οι τελευταίοι βεβαίως, σύμφωνα με την σορική αποδομητική ανεκδοτολογική ιστοριογραφία, τσαλαπατημένοι στον βιαστικό τους συνωστισμό στην προκυμαία της Σμύρνης όταν ετοιμάζονταν για ταξίδι αναψυχής) αλλά επειδή από-συντονίστηκαν οι επί αιώνες αρμονικά συμβιούσες κοινωνίες για να αποκτήσουν έτσι νεοτερικά κράτη-εκτρώματα ασύμβατα, όπως ήδη υπαινίχθηκα πιο πάνω, με την  ιστορική εθνική ετερότητα μιας εκάστης. Σε αυτή την κομβική ιστορική στιγμή η παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων, οι πελατειακές στρατηγικές των ντόπιων νεοτερικών κρατών και ασφαλώς οι νεοτερικές αντιλήψεις περί τεχνητής κρατικής ομοιογένειας που προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών και σφαγιασμούς,  αποσταθεροποίησαν ένα ανθρωπολογικό σύστημα που στο πλαίσιο διαφορετικών ιστορικών συνθηκών και εξουσιαστικών ρυθμίσεων, στο επίπεδο των σχέσεων μεταξύ των διακριτών κοινωνιών, λίγο-πολύ βρισκόταν σε ισορροπία. Για να μην επεκταθώ περισσότερο εδώ, εκτιμώ πως τα γεγονότα από το 1900 μέχρι και την δεκαετία του 1930 προσδιορίζουν και το σήμερα. Κυρίως, μην επιτρέψουν την ομαλή εξέλιξη των σχέσεων στην ευρύτερη περιοχή. Μια εξέλιξη που θα μπορούσε κάλλιστα την δημιουργία κρατών που θα διαδέχονταν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και που θα είχαν (τα  κράτη αυτά) χαρακτηριστικά πιο συμβατά με τις ανθρωπολογικές δομές που κτίζονταν επί αιώνες (και για κάποια έθνη επί χιλιετίες). Μια δηλαδή διάδοχο κατάσταση πιο φυσιολογική που θα επέτρεπε την ανάδειξη ενός διαφορετικού διακρατικού συστήματος στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα μετά το 1910 και ειδικά μετά το 1922 που δημιούργησε το νεοτερικό νεοτουρκικό κράτος οι κοινωνίες της περιοχής μπήκαν σε μια πορεία σύγκρουσης που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και που απλά αναπαράγαγε τις δυτικοευρωπαϊκές συγκρούσεις σε μικρότερη περιφερειακή κλίμακα. Καλύτερα όμως να σταματήσω εδώ γιατί ανοίγω μεγάλο κεφάλαιο επί μιας σειράς ζητημάτων που αφορούν την διακρατική μορφολογία και τα πραγματικά αίτια πολέμου στην περιοχή. Πολλοί πλέον ψάχνουν αυτό το ζήτημα συμπεριλαμβανομένου του υπογράφοντος. Σημασία έχει ότι η «γειτονιά» μας όπως και η «ευρωπαϊκή γειτονιά» εμπεριέχει συγκρουσιακές δομές που δεν μπορούμε να παρακάμψουμε ή να παραβλέψουμε. Η «ισορροπία» ως στρατηγική έννοια και ο ορθολογισμός σε επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο ως λελογισμένα διανοείσθαι, δηλαδή με ευθυκρισία, είναι καιρός να αναβιώσουν. Το ζήτημα είναι αν στην Ελλάδα θα αρχίσουμε να μιλάμε σοβαρά για αυτά τα ζητήματα πριν ή μετά την μεγάλη ζημιά που επέρχεται στις εξωτερικές μας σχέσεις.